هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
فایل صوتی درس: کلیک کنید
متن درس:
نکات درس تفسیر در تاریخ 6/ 11/1400
تفسیر آیه 59 سوره انعام
علم خدا در آيات رعد/8 و حج /70 و 76 و لقمان/34 و حديد/4 و فصلت/47. علم به تمامي جزئيات و كليات، مادي و معنوي.
وَ عِنْدَهُ مَفٰاتِحُ اَلْغَيْبِ لاٰ يَعْلَمُهٰا إِلاّٰ هُوَ وَ يَعْلَمُ مٰا فِي اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مٰا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّٰ يَعْلَمُهٰا وَ لاٰ حَبَّةٍ فِي ظُلُمٰاتِ اَلْأَرْضِ وَ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ يٰابِسٍ إِلاّٰ فِي كِتٰابٍ مُبِينٍ ﴿الأنعام، 59﴾
و کلیدهای غیب فقط نزد اوست، و جز او [كسي] آنها را نمی‌داند. و آنچه را در خشکی و دریاست، مي‌داند، و هیچ برگی نمی‌افتد مگر اين‌که آن را می‌داند، و هیچ دانه ای در تاریکی های زمین، و هیچ تر و خشکی نیست مگر اين‌که در کتابی روشن [ثبت] است.
نکته 1: در آیه 59 سوره انعام بحث علم خدا مطرح شد و گفتیم که خدا به جزئیات و کلیات عالم است. پس اگر کسی گفت خدا جزئیات را نمی‌داند اشتباه گفته است.
و اما در آیه 59 مثال‌هایی که ابتدا زده شده است مثال‌های مادی است مثل افتادن برگ درخت یا وجود دانه‌ای که در دل زمین است. مراد از رطب و یابس نیز به ذهن می‌رسد که مادی باشد ولی احتمال دارد که به چیزهای معنوی نیز اشاره داشته باشد. به هر حال خدا به چیزهای معنوی و غیر مادی نیز علم دارد که در آیات دیگر گفته شده است.
خوب است در این زمینه به آیات دیگری که اشاره به علم خدا دارد اشاره کنیم:
اَللّٰهُ يَعْلَمُ مٰا تَحْمِلُ كُلُّ أُنْثىٰ وَ مٰا تَغِيضُ اَلْأَرْحٰامُ وَ مٰا تَزْدٰادُ وَ كُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدٰارٍ ﴿الرعد، 8﴾
خدا [حالات، صفات و زمان ولادت] جنین هایی را که هر انسان و حیوان ماده ای آبستن است، و آنچه را رحم ها [از زمان طبیعی حمل] می‌کاهند و آنچه را می‌افزایند، می‌داند؛ و هر چیزی نزد او اندازه معینی دارد.
عٰالِمُ اَلْغَيْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ اَلْكَبِيرُ اَلْمُتَعٰالِ ﴿الرعد، 9﴾
دانای نهان و آشکار و بزرگ و بلندمرتبه است.
توجه کنید که قسمت ابتدای آیه 8 تنها اشاره به جنسیت جنین ندارد که کسی بگوید امروزه با سونوگرافی می‌توان جنسیت جنین را فهمید. آیه عام است و مجموع حالات و روحیات و عاقبت جنین را شامل می‌شود.
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ يَعْلَمُ مٰا فِي اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ إِنَّ ذٰلِكَ فِي كِتٰابٍ إِنَّ ذٰلِكَ عَلَى اَللّٰهِ يَسِيرٌ ﴿الحج، 70﴾
آیا ندانسته ای که خدا آنچه را در آسمان و زمین است، می‌داند؟ مسلماً همه در کتابی [ثبت] است [و] بی تردید آن بر خدا آسان است.
يَعْلَمُ مٰا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ إِلَى اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ ﴿الحج، 76﴾
همه اعمال و احوال گذشته و آینده آنان را می‌داند؛ و همه کارها به خدا بازگردانده می‌شود.
إِنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ عِلْمُ اَلسّٰاعَةِ وَ يُنَزِّلُ اَلْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ مٰا فِي اَلْأَرْحٰامِ وَ مٰا تَدْرِي نَفْسٌ مٰا ذٰا تَكْسِبُ غَداً وَ مٰا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿لقمان، 34﴾
یقیناً خداست که دانش قیامت فقط نزد اوست، و باران را نازل می‌کند، و آنچه را در رحم هاست می‌داند؛ و هیچ کس نمی‌داند فردا چه چیزی به دست می‌آورد، و هیچ کس نمی‌داند در چه سرزمینی می‌میرد؛ بی تردید خدا دانا و آگاه است.
توجه کنید که در تعبیر يُنَزِّلُ اَلْغَيْثَ حصری وجود ندارد و در نتیجه ایجاد باران مصنوعی اشکالی ندارد. حتی در تعبیر يَعْلَمُ مٰا فِي اَلْأَرْحٰامِ نیز حصری نیست و در نتیجه منافاتی با سونوگرافی ندارد. پس نباید در سخنرانی‌ها بگوییم تنها خدا آنچه را که در رحم‌ها است می‌داند.
از این آیه می‌فهمیم که ما به جزئیات عالم علم نداریم ولی خدا به جزئیات علم دارد.
هُوَ اَلَّذِي خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيّٰامٍ ثُمَّ اِسْتَوىٰ عَلَى اَلْعَرْشِ يَعْلَمُ مٰا يَلِجُ فِي اَلْأَرْضِ وَ مٰا يَخْرُجُ مِنْهٰا وَ مٰا يَنْزِلُ مِنَ اَلسَّمٰاءِ وَ مٰا يَعْرُجُ فِيهٰا وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مٰا كُنْتُمْ وَ اَللّٰهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿الحديد، 4﴾
اوست که آسمان ها و زمین را در شش دوره آفرید، سپس بر تخت فرمانروایی و تدبیر امور آفرینش چیره و مسلط شد. آنچه در زمین فرو می‌رود و آنچه از آن بیرون می‌آید و آنچه از آسمان نازل می‌شود، و آنچه در آن بالا می‌رود می‌داند. و او با شماست هرجا که باشید، و خدا به آنچه انجام می‌دهید، بیناست.
دقت کنید که مراد از 6 روز در این آیه 6 دوره است نه شش روز مثل روزهاي ما که کسی بخواهد از این طریق به قرآن اشکال بگیرد. مراد از آسمان نیز علاوه بر آسمان مادی می‌تواند آسمان معنوی باشد. دقت کنید که این آیه از سوره حدید بیشتر از آیات دیگر جنبه‌های غیر مادی علم خدا را مطرح کرده است.
إِلَيْهِ يُرَدُّ عِلْمُ اَلسّٰاعَةِ وَ مٰا تَخْرُجُ مِنْ ثَمَرٰاتٍ مِنْ أَكْمٰامِهٰا وَ مٰا تَحْمِلُ مِنْ أُنْثىٰ وَ لاٰ تَضَعُ إِلاّٰ بِعِلْمِهِ وَ يَوْمَ يُنٰادِيهِمْ أَيْنَ شُرَكٰائِي قٰالُوا آذَنّٰاكَ مٰا مِنّٰا مِنْ شَهِيدٍ ﴿فصلت، 47﴾
آگاهی و دانش به قیامت فقط ویژه اوست؛ و هيچ میوه‌ايي از غلاف هایش بیرون نمی‌آیند، و هیچ ماده ای حامله نمی‌شود و وضع حمل نمی‌کند مگر به دانش او. و روزی که [خدا] مشرکان را ندا می‌دهد: شریکانی که برای من می‌پنداشتید، کجایند؟ می‌گویند: قاطعانه به تو اعلام می‌کنیم که هیچ گواهی از میان ما [بر اینکه تو را شریکی هست] وجود ندارد.
نکته 2: طبق برخی از آیاتی که آورده شد این سوال مطرح می‌شود که مگر برخی امور را ائمۀ اطهار نمی‌دانسته‌اند مثل اینکه گفته‌اند امام حسین(ع) می‌دانست در کربلا از دنیا می‌رود؟ پس چگونه می‌توان این دو مطلب را با هم جمع کرد؟
جواب این است که مقداری از علم غیب به برخی افراد داده شد تا آنها چراغ هدایت باشند. پيامبر(ص) برای اینکه به مردم بفهماند كه راه حق كدام است خبرهايي داده تا همانند ستوني از نور هدايتگر باشد؛ زيرا مي‌دانسته كه دشمنانش امور را برای مردم مشتبه می‌کردند. حال برای اینکه چراغ هدایتی باشد تا مردم بتوانند راه حق را از باطل تشخیص دهند خدا قدری از علم خود را به او داده و او نيز بيان كرده است.
نکته 3: اگر آیه 59 با توجه به آیات قبلی معنا شود این معنا را پیدا می‌کند که در انتهای آیه 58 بحث علم خدا نسبت به ظالمین بود. حال کسی سوال می‌کند که از کجا می‌توان گفت خدا به ظالمین علم دارد؟ جواب این سوال آیه 59 است و در واقع این آیه پشتیبان آیه 58 است.
حتی می‌توان آیه 60 را نیز در ارتباط با آیات قبل معنا کرد و گفت خطاب وَ هُوَ اَلَّذِي يَتَوَفّٰاكُمْ بِاللَّيْلِ در آیه 60 کفار هستند.
نکته 4: وقتی انسان بداند خدا به همه چیز علم دارد خود این عاملی می‌شود تا کمتر گناه کند. پس توجه به علم خدا می‌تواند موجب دوری ما از گناه شود.
نکته 5: برخی می‌گویند دانشمندان هرچقدر رشد علمی کنند به خدا کافر می‌شوند. در این زمینه باید بگویم آنها به خدایی که توسط ما معرفی می‌شود کافر می‌شوند و الا بيشتر آنان با رشد علمی با خدای حقیقی آشناتر می‌شوند و از خدای معرفی شده توسط ما دور می‌شوند. پس اتفاقا باید دنبال علم رفت تا با خدای حقیقی آشناتر شد.
