25 نکتۀ متنوع پیرامون امامت
به نام خداي مهربان
1. همان طور که برای عزا دهه گرفته می‌‌‌شود شايسته است كه برای جشن نیز دهه گرفته شود تا اسلام به دین عزا متهم نشود. اسلام هم ايام شادي دارد هم ايام عزا. هم دین شعار است و هم دین شعور. پس نبايد به عزا و به شعار اكتفا كرد.
2. اسلام نباید به صورت کاریکاتوری معرفی شود مثلاً اجزایش بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از آنچه که هست جلوه داده شود مثلاً عزاداری در آن بزرگ‌تر از آنچه که باید باشد انجام گیرد. يا شادي‌ها كم‌تر از آنچه بايد نشان داده شود، يا نقش علم در آن كم‌رنگ شود.
در اسلام شادی‌ها از غم‌ها بیشتر است چون 14 میلاد داریم براي چهارده معصوم ولی 13 عزا داریم، چون امام زمان(عج) زنده است. علاوه بر این عید قربان و غدیر و فطر و مبعث و عرفه و لیله القدر داریم. علاوه بر این‌ها چیزهای دیگر نیز داریم مثل روز مباهله که یک پیروزی بزرگ برای مسلمانان در برابر مسیحیان بود یا جنگ بدر که یک پیروزی بزرگ برای مسلمانان در برابر کفار و مشرکین بود. هم‌چنین سالروز فتح مکه یا سالروز فتح خیبر. در هر هفته جمعه نیز عید است.
به هر حال پیروزی ها و شادی ها، هم بیشتر است و هم مهم‌تر. حال ما از این موارد غافلیم و چون دهه‌ی شادی نداریم روی این‌ها کم‌تر بحث می‌‌شود. محرم‌ها در شهرها معلوم است که محرم است ولی در ایام شادی‌ها معمولاً مشخص نیست که ایام شادی است چون سرمایه گذاری زیاد روی آن نمی‌شود.
3. شادی‌های ما درست برگزار نمی‌شود و به شربت و شیرینی خوردن در خیابان می‌گذرد و کم‌تر در آن مباحث علمی‌‌ صورت می‌گیرد. در حالي‌كه شادي‌‌‌هاي افراد، متفاوت است براي جوانان شايد شربت و شيريني شادي آفرين باشد ولي افراد كامل از مباحث خوب و شيرين شاد مي‌شوند. خانم‌ها از هديه و كادو گرفتن شاد مي‌شوند. فقير از خوردن يك غذاي كامل شاد مي‌شود و… .
4. اگر به ما که شیعیان حضرت علی(ع) هستیم ما بگویند چند جمله از حضرت علی(ع) بگویید واقعاً چند جمله می‌توانیم بگوییم؟ متأسفانه باید گفته شود که حضرت علی(ع) بین ما شیعیان مظلوم است چرا که ما حضرت علی(ع) را شعاری دوست داریم نه شعوری؛ و معرفت به او نداریم. بياييد تصميم بگيريم هفته‌اي يك كلام از حضرت علي(ع) را در تابلوي اعلانات بنويسيم و آن را حفظ و سپس عمل كنيم.
5. در عاشورا آنقدر نذری می‌پزند که غذا زیاد می‌آید، خوب است که مقداري از نذری‌ها را به اعیاد منتقل کنیم. شام دادن چرا فقط مخصوص ایام عزا باشد؟ به نظر مي‌رسد شام دادن با ايام جشن تناسب بيشتري داشته باشد.
6. با رجوع به مفاتیح الجنان شيخ عباس قمي مي‌بینید که خدا در شب های اعیاد بيشتر مردم را از جهنم نجات می‌دهد تا شب‌های عزا، پس سزاوار است كه همه براي ایام شادی بیشتر سرمایه‌گذاری کنیم، عیدی دهیم، نذری دهیم. مجالس باشكوه برگزار كنيم، چهره‌ي شهر را مناسب ايام جشن قرار دهيم.
7. چطور پیامبر در سالیان معدودی بسیاری را مسلمان کرد ولی امروز نه تنها افراد زيادي مسلمان نمی‌شوند بلکه گروه گروه از دین خارج می‌شوند؟
يكي از دليل‌هايش این است که دین عوضی معرفی شده است. از جمله این عوضی معرفی شدن دین این است که عزاداري زیاد جلوه داده شده است و شادي كم مطرح شده است. حدود الهي بد اجرا شده است، احكام الهي خشن نشان داده شده است و…
در نامه 53 نهج البلاغه آمده است : فَإِنَّ هَذَا الدِّينَ قَدْ كَانَ أَسِيراً فِي أَيْدِي الْأَشْرَارِ يُعْمَلُ فِيهِ بِالْهَوَى وَ تُطْلَبُ بِهِ الدُّنْيَا. يعني اين دين در دست افراد شرور اسير بود. در آن بر اساس هواي نفس عمل مي‌شد و به واسطه‌ي دين، دنيا طلب مي‌شد.
به هر حال دین باید خوب معرفی شود چون دین ما عاقلانه و مطابق فطرت است. اگر دیدید که قسمتی از آن عاقلانه نیست این احتمال را بدهید که چون دین دست اشرار گرفتار بوده است آن را ناعاقلانه معرفي كرده‌اند. حتي به نظر من جوری آن را بد معرفی کرده‌اند که دیگر نمی‌شود آن را درست کرد مثلاً ائمه‌ي اطهار عليهم‌السلام را محدود کرده‌اند تا نتوانند دین صحیح را ارائه دهند. معاويه تا روز فتح مكه با اسلام جنگيد و كم‌تر از ده سال پس از مسلمان شدنش دوباره رئيس شد و حضرت علي(ع) از صحنه‌ي اجتماع طرد شد و در غياب او دين بد معرفي شد و پس از شهادت حضرت علي(ع) همه چيز براي هميشه به دست آنان افتاد و دين به بدترين شكل ممكن معرفي شد.
8. در خطبه اول نهج البلاغه آمده است که هدف از ارسال پیامبران این است که: وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ يعنى توانمندى‏هاى پنهان شده عقل‏ها را آشكار سازند. عقل‌ها گنجينه‌هايي است كه در زير خروارها خرافات دفن شده است. انبياء آمده‌اند تا خرافات را كنار بزنند و جهل‌ها را بزدايند تا عقل، آزاد شود.
اگر دیدیم جایی از دین خلاف عقل است باید تحقیق کرد تا ببینیم کجای دین چه اتفاقی برایش افتاده است که این چنین شده است مثل اینکه اگر کسی تب کرد باید دکتر برود و حتی در مواردی آزمایش بدهد تا ببیند چه اتفاقی افتاده است كه تب كرده است. ما نيز بايد ببينيم چه شده كه گاهي دينمان خلاف عقل شده است.
در مواردی که تحقیقاتی صورت گرفته است متوجه شده‌ایم آنچه که مورد اشکال عقلاي عالم است اتفاقاً جزء دین نبوده است و در آن قسمت ظالمان يا جاهلان دين را بد معرفي كرده‌اند. يا آنچه كه امروز عقلايي نيست در آن زمان‌ها عقلايي بوده است، يعني اين قسمي از متغيرات اسلام بوده كه آن روز حكمي داشته است و امروز حكم ديگري، مانند ديه‌ي عاقله كه امروزه به عهده‌ي بيمه است.
9. پیامبر(ص) از جمله وظائفش وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الحِْكْمَةَ بود و مسلّماً حضرت علی(ع) در همین جهت نيز جانشین پیامبر(ص) بود. حال اگر ما می‌‌خواهیم دنباله رو حضرت علی(ع) باشیم باید در همین مسیر پا بگذاریم و اهل ياد گرفتن و ياد دادن شويم، نه اهل شعارهاي خالي از شعور.
10. رفتن به دیدار سادات در روز غدیر برای این است که در اين زمان ائمه اطهار عليهم‌السلام را در بين خود نداریم، لذا ارادت خودمان را این‌گونه نشان دهیم و خوب است که سادات محترم هم جزوه‌هايي از كلمات قصار حضرت علي(ع) تهيه كنند و به مردم هديه دهند.
11. ولایت داشتن فقط به این نیست که یا علی بگوییم بلکه همین که دستورات امام علی(ع) را یاد بگیریم و به آن عمل کنیم جزء ولایت داران هستيم.
12. هدف از امامت این است که نکات پنهان قرآن برای ما آشکار شود و دین را به بهترین وجه به ما بیاموزند. يعني بايد از ائمه‌ي اطهار علم بياموزيم نه اين‌كه تنها نام آنان ورد زبانمان باشد يا به قول برخي از عوام دورشان بگرديم.
13. چرا اسم حضرت علي(ع) در قرآن نيامده است؟
1) قرآن قصدش از قصه‌هایی که می‌گوید قصه‌گویی نیست بلکه قصدش به دست دادن مبنا برای روزگارهای متفاوت است. پس اسم مهم نیست بلکه یاد گرفتن آن مبنا اهمیت دارد. پس باید مسیر تاریخ را یاد گرفت و قرآن هدفش همین‌ است. علي يعني مظهر حق، مظهر عدالت، مظهر مبارزه با جهل و ظلم، آنگاه همه‌ي پيامبران كه قصه‌ي آنان در قرآن آمده است اين چنين بودند. شما به جای موسی و فرعون می‌توانید اسم حضرت علی(ع) و دشمن او را بگذارید.
2) اگر اسم را مي‌آورد، در ساليان زيادي كه مخالفان او بر سر كار بودند قرآن را تحريف مي‌كردند اما وقتي اسمش نيامد و به جاي آن ويژگي‌هايش در قالب داستان‌هاي انبياء آمد دين از تحريف لفظي در امان ماند، پس روشن شد كه ویژگی‌های امامی‌‌ که ما باید از او اطاعت کنیم در قرآن هست و اسمش مهم نیست. در هر زمانی باید ببینیم این ویژگی‌ها در چه کسی واقعاً وجود دارد.
14. احساسات و عواطف باید زیر نظر عقل باشد و اگر برعکس شد دنیا و آخرت خراب می‌شود. از حضرت علی(ع) روایت شده است که «كَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِيرٍ تَحْتَ هَوَى أَمِيرٍ» (حكمت ‏211) يعنى چه بسا عقل كه اسير فرمانروايى هوس است. يعني در جنگ بين عقل و نفس، چه بسا عقل شكست خورده و اسير شده است و هواي نفس بر او فرمانروايي مي‌كند. لذا مي‌بينيم كه گاهي براي رسيدن به خواسته‌ي نفساني دقيق‌ترين برنامه طراحي شده است.
15. امام علی(ع) را ما به عنوان صراط مستقیم می‌دانیم. حال سؤالی مطرح است و آن اين است که صراط حضرت علی(ع) که صراط مستقیم است صراط خشونت است یا ملاطفت؟ صراط علم است يا جهل؟ صراط اخلاق است يا اهانت؟ صراط عالِم دوستي است يا اهانت به عالِم؟ صراط تبليغ دين است يا تخريب دين؟
برای جواب به اولين سؤال می توان از خطبه‌ی سوم نهج البلاغه استفاده کرد که در انتقاد به خلیفه‌ی دوم می‌فرماید : فَصَيَّرَهَا فِي حَوْزَةٍ خَشْنَاءَ يعنى حكومت را به فضايى خشن كشاند. خشونت‌هاي عريان از خليفه‌ي دوم است. بنده در درس فقه تحقيق كردم و برايم روشن شد روایاتی که به حضرت علی(ع) نسبت می‌دهند که فلان زن يا بهمان مرد را سنگسار کرده است هیچ کدام سند صحیح ندارد ولی عمر خیلی اصرار بر سنگسار داشت و می‌گفت: «الشيخ و الشيخه إذا زنيا فارجموهما البته» و دلش مي‌خواست كه اين جمله به عنوان آيه‌ي قرآن ثبت شود ولي نتوانست آن را در قرآن يا حاشيه‌ي آن ثبت كند.
بله، دفاع از دين، كشور، ناموس و… معقول است و خشونت نيست بلكه راه بقاي حيات است و حدود و مجازات‌هاي اسلامي كاملاً معقول است زيرا شروطي براي انجام گناه و مجازات آن قرار داده شده كه آن‌ها را كاملاً عقل‌پذير مي‌كند. ممكن است برخي از مجازات‌هايي كه امروزه انجام مي‌شود مطابق دين نباشد كما اين‌كه برخی از کارهای ما خشونت دارد و صحیح نیست از جمله کشتن گاو و شتر در خیابان ها و اینکه زن و بچه‌ي مردم ببینند که حیوان در حال جان کندن است. یا زدن خود در جلوی دیگران با زنجير تيغي يا قمه و از خود خون جاری کردن. با خشونت برخورد کردن با پدر و مادر یا همسر.
در تاریخ وارد شده است که عمر خشونت داشته و مثلاً با افرادی که خطایی مرتکب شده‌اند بد برخورد می‌کرده از دخترش حفصه گرفته تا دیگران تا جایی که در مواردی نقل شده که عمر نزد پيامبر(ص) حفصه را سيلي زد يا در مواردي نقل شده كه اگر خطاکاری را نزد پیامبر(ص) می‌آوردند عمر می‌گفت که گردنش را بزنم؟
پس عمر چنین شخصیتی داشته است در حالی‌که حضرت علی(ع) چنین نبوده است. پس خشونت، فکر علوی نیست. بياييد فكر علوي را در خود و جامعه زنده كنيم.
جواب بقيه‌ي سؤال‌ها و به طور كلي فرهنگ علوی و محمدی از آیات 34 و 35 سوره فصلت به دست می‌آید كه پيامبر(ص) دستور مي‌يابد با دشمن خود نيز با نرمي رفتار كند و فرموده كه همين نرمي وجدان او را بيدار مي‌كند و او دوست صميمي مي‌شود. در دین حضرت علی(ع) خشونت نیست چون او تعليم يافته‌ي پيامبر(ص) و قرآن است.
16. شیعه حرف برای گفتن دارد، پس باید منطقی پیش رفت و آب را گل آلود نکرد. ما سخنان حضرت علی(ع) را می‌آوریم و دیگران نیز سخنان هرکه را كه قبول دارند بیاورند و عقلاي عالَم را به قضاوت فرا بخوانيم و بگوييم بياييد با هم منطقی حرف می‌زنیم تا ببینیم چه کسی حرف منطقی‌تر دارد. خلاصه نباید شیعیان با اعمالی احساسی کاری کنند که منطق شیعه تحت الشعاع قرار گیرد. نباید بحث‌های حاشیه‌ای موجب شود که دعوای شیعه و سنّی راه بیفتد.
17. رسیدن امیر المؤمنین(ع) به مقام امامت، هم اکتسابی است و هم تفضلی یعنی هم خودشان تلاش کرده‌اند و هم تفضل خدا بوده است. آيه‌ي تطهير نيز اراده‌ي تكويني و تشريعي را با هم مي‌گويد، يعني خدا خواسته كه آنان پاك شوند، آنان نيز با عبادت، نماز شب و كارهاي نيكو خود را آماه‌ي روحي نموده‌اند.
18. یکی از رکن‌های پیروی از حضرت علی(ع) علم است. پس باید برای علم‌آموزی تلاش کرد. اهل سنت و شيعه هر دو بر اين‌كه حضرت علي(ع) عالم‌ترين فرد بوده است اتفاق دارند. بياييد ما نيز مانند او شويم به گونه‌اي كه همه‌ي افراد و گروه‌ها به علم ما معترف باشند. دین ، افراد فهیم می‌خواهد نه افراد مقلد. تقليد مربوط به فروع احكام فقهي است در عقايد بايد خودمان آگاه و خبره شويم.
19. کوتاه آمدن نسبت به غدیر به این نیست که کسی شیرینی ندهد بلکه به این است که از علم کوتاه بیاییم و کار پیامبر(ص) را دنبال نکنیم. تا وقتی جاهل هستیم یعنی غدیر محقق نشده است.
20. غدیر روز شاه شدن حضرت علی(ع) نیست چون پست و مقام‌هاي دنيايي اعتباري است و در نزد آن حضرت از آب بيني بز پست‌تر است، بلکه غدير روزی است که حضرت علی(ع) موظف شده تا علم و حكمت پیامبر(ص) را گسترش دهد. و به مردم كتاب الهي را بياموزد و تلاوت قرآن را به معناي واقعي آن به انجام رساند.
21. سه وعده خواندن نمازها به دلیل بی حالی ما می‌باشد و الّا بهتر است پنج وقت نماز بخوانیم و حضرت علي(ع) آن را به آب گرمي تشبيه كرده كه انسان روزانه پنج بار در آن خود را شستشو دهد. اين تشبيه ظهور در پنج نماز مجزا دارد، نه پنج نماز در سه وقت.
22. علماء عوامی ساخته‌اند که زورشان به آن‌ها نمی‌رسد. باید كم‌كم عوام بازی تمام شود. مثلاً خيلي‌ها مي‌ترسند بگويند افضل آن است در پنج وقت نماز خوانده شود، مي‌ترسند كه عوام آنان را به سنّي بودن متهم كنند يا مي‌ترسند بگويند شهادت سوم جزء اذان نيست يا تا چند سال پيش مي‌ترسيدند نماز عيد قربان بخوانند.
23. شیعه بودن به اسم نیست بلکه باید در عمل پيرو واقعي حضرت علي(ع) باشيم.
24. در خطبه‌ي 206 نهج البلاغه آمده است: هنگامى كه حضرت علي(ع) شنيد عده‏اى از يارانش به وقت نبرد صفين به اهل شام دشنام مى‏دهند فرمود: پسند من نيست كه شما دشنام دهنده باشيد، ولى اگر در گفتارتان كردار آنان را وصف كنيد و حالشان را بيان نماييد به گفتار صواب نزديك‏تر و در مرتبه عذر، رساتر است. بهتر است به جاى دشنام بگوييد: خداوندا، ما و اينان را از ريخته شدن خونمان حفظ فرما، و بين ما و آنان اصلاح كن، اين قوم را از گمراهى نجات بخش تا آنكه جاهل به حق است آن را بشناسد، و آن كه شيفته گمراهى است از آن باز ايستد.
25. طبق خطبه‌ي 156 حضرت علي(ع) پس از جنگ جمل نيز حرمت عايشه را نگه داشت، ما در گفتارمان حرمت شكن نباشيم. حداقل ادب داشتن خوب است، هتاكي نكنيم. شايد توطئه‌ي دشمن باشد كه ما را به جنگ با يكديگر بكشاند يا وقتمان را تلف كند هوشيار باشيم.
احمد عابديني