هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
نکات درس تفسیر در تاریخ 9/6/1401
تفسیر آیه 93 سوره انعام
وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرىٰ عَلَى اللّٰهِ كَذِباً أَوْ قٰالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَ لَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَ مَنْ قٰالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ مٰا أَنْزَلَ اللّٰهُ وَ لَوْ تَرىٰ إِذِ الظّٰالِمُونَ فِي غَمَرٰاتِ الْمَوْتِ وَ الْمَلاٰئِكَةُ بٰاسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذٰابَ الْهُونِ بِمٰا كُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّٰهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَ كُنْتُمْ عَنْ آيٰاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿الأنعام، 93﴾
چه کسی ستمکارتر از کسی است که به خدا دروغ بسته يا گفته: به من وحی شده؛ در حالی که چیزی به او وحی نشده است، و [نیز چه كسي ستمكارتر از] کسی است که گفته: به زودی مانند آنچه خدا نازل کرده نازل می‌کنم؟! ای کاش ستمکاران را هنگامی که در سختی‌ها و شداید مرگ‌اند مي‌ديدي در حالی که فرشتگان دست‌های خود را [به سوی آنان] گشوده [و بر آنان فریاد می‌زنند] جانتان را بیرون کنید، امروز [که روز وارد شدن به جهان دیگر است] به سبب سخنانی که به ناحق درباره خدا می‌گفتید و از پذیرفتن آیات او تکبّر می‌کردید، به عذاب خوارکننده‌ای دچار می‌شوید.
نکته 1: تعبیر وَ لَوْ تَرىٰ إِذِ الظّٰالِمُونَ فِي غَمَرٰاتِ الْمَوْتِ به خصوص می‌خواهد به موقعیت ظالمان در حین مرگ اشاره کند. ظالمین را می‌شود در حین مرگ دید ولی موقعیتشان برای ما قابل درک نیست مثل اینکه ما مریض را می‌توانیم ببینیم ولی درد کشیدن او را نمی‌توانیم درک کنیم. پس کسانی که در یک لحظه جانشان گرفته می‌شود نیز عذاب‌های بیان شده در آیه را می‌کشند ولی ما نمی‌توانیم درک کنیم.
نکته 2: با جمع آوری آیات قرآن تا حدودی می‌توان موقعیت مرگ و پس از آن را بدست آورد. آیۀ مورد بحث یکی از این موارد است. حال در اینجا به موارد دیگر اشاره می‌کنم:
وَ لَوْ تَرىٰ إِذْ وُقِفُوا عَلَى النّٰارِ فَقٰالُوا يٰا لَيْتَنٰا نُرَدُّ وَ لاٰ نُكَذِّبَ بِآيٰاتِ رَبِّنٰا وَ نَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿الأنعام، 27﴾
اگر ممكن بود هنگامی که آنان را بر آتش [دوزخ] نگه داشته‌اند ببینی [حالتی ذلت بار و وضعی هول انگیز می ديدی] می‌گویند: ای کاش به دنیا بازگردانده می‌شدیم، و در آنجا آیات پروردگارمان را تکذیب نمی‌کردیم، و از مؤمنان می‌شدیم.
وَ لَوْ تَرىٰ إِذْ وُقِفُوا عَلىٰ رَبِّهِمْ قٰالَ أَ لَيْسَ هٰذٰا بِالْحَقِّ قٰالُوا بَلىٰ وَ رَبِّنٰا قٰالَ فَذُوقُوا الْعَذٰابَ بِمٰا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿الأنعام، 30﴾
و اگر ممكن بود آنان را هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان بازداشته مي‌شوند ببيني[وضعی شگفت انگیز می‌ديدی]، خدا می‌فرماید: آیا این [برانگیخته شدن و زنده گشتن پس از مرگ] حق نیست؟ می‌گویند: سوگند به پروردگارمان حق است. [خدا] می‌فرماید: پس به کیفر آنکه کفر می‌ورزیدید، این عذاب را بچشید.
وَ لَوْ تَرىٰ إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُوا الْمَلاٰئِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبٰارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذٰابَ الْحَرِيقِ ﴿الأنفال، 50﴾
و اگر ممكن بود آن زمانی را که فرشتگان جان کافران را می‌ستانند، مشاهده کنی [می‌ديدی] که بر چهره و پشتشان ضربات سنگینی می‌کوبند و [به آنان نهیب می‌زنند که] عذاب سوزان را بچشید!!
وَ قٰالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَنْ نُؤْمِنَ بِهٰذَا الْقُرْآنِ وَ لاٰ بِالَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لَوْ تَرىٰ إِذِ الظّٰالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِنْدَ رَبِّهِمْ يَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلىٰ بَعْضٍ الْقَوْلَ يَقُولُ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لَوْ لاٰ أَنْتُمْ لَكُنّٰا مُؤْمِنِينَ ﴿سبإ، 31﴾
و کافران گفتند: ما به این قرآن و کتاب‌هایی که پیش از آن بوده است، هرگز ایمان نمی‌آوریم. و اگر ممكن بود ستمکاران را زمانی که در پیشگاه پروردگارشان بازداشت شده‌اند، ببینی در حالی که هر کدام گناه و بدبختی خود را بر عهده دیگری می‌اندازد [امر عجیبی می‌ديدی] مستضعفان به مستکبران می‌گویند: اگر شما سر راه ما نبودید یقیناً ما مؤمن بودیم.
وَ لَوْ تَرىٰ إِذْ فَزِعُوا فَلاٰ فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَكٰانٍ قَرِيبٍ ﴿سبإ، 51﴾
و اگر ممكن بود ببيني [مشرکان را] زمانی که [با ظهور قیامت] ترسان و وحشت زده می‌شوند [امر عجیبی می‌ديدی] و [آن اینکه برای آنان] توانایی [گریز از عذاب] نیست، و از جایی نزدیک [که موقف قیامت است] بازداشت می‌شوند.
وَ لَوْ تَرىٰ إِذِ الْمُجْرِمُونَ نٰاكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنٰا أَبْصَرْنٰا وَ سَمِعْنٰا فَارْجِعْنٰا نَعْمَلْ صٰالِحاً إِنّٰا مُوقِنُونَ ﴿السجده، 12﴾
و اگر ممكن بود ببینی زمانی که [این] مجرمان [منکر قیامت] نزد پروردگارشان سرهایشان را به زیر افکنده‌اند [می‌ديدی که می‌گویند:] پروردگارا! [به آنچه ما را وعده داده بودی] بینا شدیم و [به دعوت حق] شنوا گشتیم، پس ما را به دنیا برگردان تا کار شایسته انجام دهیم، بی تردید ما باور کننده [همه حقایق] هستیم.
نکته 3: در مجموع از آیات قرآن بدست می‌آید که ظالمان در هنگام جان کندن وضع بدی دارند. در سوره یونس آمده است:
وَ لَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَمّٰا ظَلَمُوا وَ جٰاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنٰاتِ وَ مٰا كٰانُوا لِيُؤْمِنُوا كَذٰلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِينَ ﴿يونس، 13﴾
یقیناً اقوام پیش از شما را هنگامی که ستم ورزیدند، هلاک کردیم، و پیامبرانشان برای آنان دلایل روشن آوردند، ولی آنان بر آن نبودند که ایمان بیاورند؛ این گونه گروه گناهکار را کیفر می‌دهیم.
از این آیه بدست می‌آید که ظلم موجب نابودی ملت‌ها می‌شود. و از آيۀ مورد بحث روشن مي‌شود كه ظالمان در هنگام مرگ در همين دنيا شکنجۀ حسابی می‌کشند و سپس از دنیا بیرون می‌روند. البته این شکنجه قابل رؤیت برای دیگران نیست.
نکته 4: گاهی اوقات این سؤال پیش می‌آید که چرا خدایی که اینقدر مهربان است ظالمان را عذاب می‌کند؟ اگر ما بدیم خدا خوب است و چگونه ممکن است به این شدت عذاب کند؟ یک مادر، هرچقدر بچه‌اش بدی کند باز حاضر نمی‌شود او را شکنجه و عذاب کند؟ حال چگونه ممکن است خدا که از مادر مهربان‌تر است چنین شکنجه کند و تازه آن شکنجه‌ها را تعریف هم بکند؟
در جواب این سؤال باید بگوییم که کیفرها و جزاهای مطرح شده در قرآن قراردادی نیست بلکه اتحادی است. در واقع مجازات‌های خدا مثل جریمه‌های رانندگی نیست که بتوان آن را به دلایلی لغو کرد بلکه مثل حسادت است که یک امر درونی است و کاری نمی‌توان برای لغو آن انجام داد یا مثل اینکه راننده‌ای خوابش ببرد و از دره پرت شود. چنین مجازات‌هایی را نمی‌شود لغو کرد. حال کسی که عنوان ظالم را یدک می‌شود و آنقدر دنيا دوست است كه مثلا به دروغ می‌گوید من پیغمبر هستم یا به خدا افترء می‌زند چنین کسی در حین مرگ وقتی در حال از دست دادن همين دنیايي است كه آن را بسيار دوست دارد، طبیعی است که عذاب می‌کشد. این عذاب چیزی است که به همراه اوست و اصلا نمی‌توان چنین رنج و عذابی را از او سلب کرد.
پس حبّ پست و مقام و دنیا موجب می‌شود که موقع جدا شدن از آنها انسان سختی بکشد.
نکته 5: مراد از آیات در تعبیر كُنْتُمْ عَنْ آيٰاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ هر نوع دلیل است حتی دلایل عقلی. وقتی دلایل عقلی برای افراد آورده می‌شود عده‌ای بجای قبول کردن داد و بیداد راه انداخته و تهمت و اتهام می‌زنند. پس عده‌ای استکبار می‌ورزند و حاضر نیستند در برابر دلایل عقلی تسلیم شوند.
پس آیه اتفاقا امروزه نیز مصداق دارد. نباید دلایل عقلی را کنار گذاشت.
باید فکر کنیم که آیا کارها را طبق عقل و دلایل منطقی پیش بردیم یا اینکه با خرافات و احساسات پیش رفته‌ایم. نمی‌شود با دعای توسل جلو دشمن ایستاد. گاهی اوقات آخوندهاي بي‌سواد حرف‌های غير علمي و غير عقلي و کج زده‌اند و جامعه را به اینجا کشانده‌اند، آنان پيوسته منتظر معجزۀ خدا هستند در حالي كه معجزه برای اثبات نبوت پیامبران است نه اینکه دائما ما در هر زمانی منتظر معجزه باشیم.
ما بجای کار علمی بیشتر مشغول خرافات شدیم و همین شد که قیمت دلار به اینجا رسید.
نکته 6: اینکه ملائکه دقیقا چگونه جان ظالمان را می‌کَنند و چگونه به ظالمان أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ می‌گویند چیزهایی است که ما نمی‌دانیم و بر ما مخفی است.
نکته 7: طبق تحقیقات بنده روح‌ها بعد از رفتن از اين دنيا به سه دسته تقسیم می‌شوند:
الف) روح انسان‌های خیلی خوب که در برزخ متنعم است و به کمال خود ادامه می‌دهد. شاهدش آيۀ
وَ لاٰ تَحْسَبَنَّ اَلَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ أَمْوٰاتاً بَلْ أَحْيٰاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ ﴿آلعمران، 169﴾
ب) روح انسان‌های بد که در برزخ معذب است. مؤید این معنا آیۀ زیر است:
اَلنّٰارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهٰا غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السّٰاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذٰابِ ﴿غافر، 46﴾
[عذابشان] آتش است که صبح و شام بر آن عرضه می‌شوند، و روزی که قیامت برپا شود [ندا رسد:] فرعونیان را در سخت‌ترین عذاب در آورید.
ج) روح انسان‌های متوسط که مثل حالت خواب قرار دارد تا قیامت شود.