نکات درس تفسیر در تاریخ 23/6/1401
تفسیر آیه 96 سوره انعام
فٰالِقُ الْإِصْبٰاحِ وَ جَعَلَ اللَّيْلَ سَكَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْبٰاناً ذٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿الأنعام، 96﴾
شکافنده صبح. و شب را [برای] آرامش قرار داد و خورشید و ماه را وسیلۀ حساب. این است اندازه‌گیری آن ارجمند دانا.
نکته 1: شمس و قمر خودشان جزو نجوم هستند. يا خوشيد و ماه خودشان جزو ستارگانند، ولی با توجه به عظمتی که اين دو برای ما دارند این دو جداگانه نام‌برده شده‌اند.
نکته 2: طبق این آیه خورشید و ماه وسیلۀ حساب و کتاب است. حال یا حساب و کتاب سال و ماه برای انجام امور و یا حساب و کتاب راه‌ها برای پیدا کردن مسیر.
امروزه با توجه به اینکه تکنولوژی رشد کرده است علم بسیاری از انسان‌ها از امور طبيعي کم شده است مثلا از نرم افزار بلد استفاده می‌کنند و به همین خاطر علم مسیر یابی طبیعی ندارند.
نکته 3: در این آیه فواید شب و خورشید و ماه بیان شده است. البته این چیزها فواید دیگری نیز دارند که شایسته است با رجوع به آیات و علوم مربوطه به آن پی برده شود.
نکته 4: در آیۀ مورد بحث شب عامل آرامش بیان شده است. شایسته است مجموع چیزهایی که در قرآن عامل آرامش معرفی شده‌اند جمع آوری شود. به این آیات توجه کنید:
وَ اللّٰهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَناً ﴿النحل، 80﴾
و خدا خانه هایتان را برای شما مایه آرامش و راحت قرار داد.
وَ مِنْ آيٰاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوٰاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهٰا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآيٰاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿الروم، 21﴾
و از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او این است که برای شما از [جنس] خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد؛ یقیناً در این [کار شگفت انگیز] نشانه هایی است برای مردمی که می‌اندیشند.
خُذْ مِنْ أَمْوٰالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِهٰا وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاٰتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللّٰهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿التوبة، 103﴾
از اموالشان زکاتی دریافت کن که به سبب آن [نفوس و اموالشان را] پاک می‌کنی، و آنان را رشد و تکامل می‌دهی؛ و به آنان دعا کن؛ زیرا دعای تو مایه آرامشی برای آنان است؛ و خدا شنوا و داناست.
این چیزها عامل آرامش بیان شده‌اند.
نکته 5: غربی‌ها با اینکه قرآن نداشتند ولی زندگی آرامش بخشی برای شهروندانشان فراهم کرده‌اند. شایسته است که ما گتابها و زندگي آنها را نیز مطالعه کنیم تا به آرامش بیشتری برسیم. همچنین با این کار نکته‌های قرآن خیلی بهتر برای ما مشخص می‌شود.
نکته 6: سعی کنید در تبلیغ و منبر رفتن همین نکات قرآنی را برای مردم بیان کنید. متأسفانه بعضا در منبرها خواب و خرافات گفته می‌شود. به خصوص اینکه خواب دروغ نیز گفته می‌شود. وقت مردم را با این حرف‌ها تلف نکنیم.
نکته 7: بجای تعبیر فٰالِقُ الْإِصْبٰاحِ می‌توانست بگوید فالق الصبح یا فَلَقَ الاصباح یا جاعل الاصباح. بکار بردن تعبیر فٰالِقُ الْإِصْبٰاحِ اولا به خاطر زیبایی عبارت است. ممکن هم هست نکتۀ معنایی داشته باشد. شایسته است در این تفاوت‌ها دقت شود. مثلا در قرآن راجع به شب و روز تعابیر مختلفی آمده است. به این عبارات دقت کنید:
هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهٰارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآيٰاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ﴿يونس، 67﴾
اوست کسی که شبِ [تاریک] را برای شما پدید آورد تا در آن بیارامید، و روز را نور افشان [قرار داد تا در آن به کار و کوشش بپردازید]؛ یقیناً در این امور برای گروهی که حقایق را بشنوند، نشانه هایی است.
أَ لَمْ يَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهٰارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآيٰاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿النمل، 86﴾
آیا ندانسته اند که ما شب را قرار داده ایم تا در آن بیارامند، و روز را روشن نموده ایم [تا در آن به تلاش اقتصادی برخیزند؟] به راستی در این امور برای مردمی که ایمان می آورند، نشانه هایی است.
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اَللّٰهُ عَلَيْكُمُ اَللَّيْلَ سَرْمَداً إِلىٰ يَوْمِ اَلْقِيٰامَةِ مَنْ إِلٰهٌ غَيْرُ اَللّٰهِ يَأْتِيكُمْ بِضِيٰاءٍ أَ فَلاٰ تَسْمَعُونَ ﴿القصص، 71﴾
بگو: به من خبر دهید، اگر خدا شب را بر شما تا روز قیامت پاینده و جاوید کند، کدام معبودی است جز خدا که برای شما روشنایی بیاورد؟ پس آیا [دعوت او را] نمی شنوید؟
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اَللّٰهُ عَلَيْكُمُ اَلنَّهٰارَ سَرْمَداً إِلىٰ يَوْمِ اَلْقِيٰامَةِ مَنْ إِلٰهٌ غَيْرُ اَللّٰهِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَ فَلاٰ تُبْصِرُونَ ﴿القصص، 72﴾
بگو: به من خبر دهید اگر خدا روز را بر شما تا روز قیامت پاینده و جاوید کند، کدام معبودی است جز خدا که شبی را برای شما بیاورد تا در آن بیارامید؟ پس آیا [آثار قدرت او را] نمی بینید؟
وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اَللَّيْلَ وَ اَلنَّهٰارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿القصص، 73﴾
و از رحمت خود شب و روز را برای شما قرار داد، تا در شب بیارامید و [در روز] رزق و روزی بجویید، و باشد که سپاس گزاری کنید.
اَللّٰهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهٰارَ مُبْصِراً إِنَّ اللّٰهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النّٰاسِ وَ لٰكِنَّ أَكْثَرَ النّٰاسِ لاٰ يَشْكُرُونَ ﴿غافر، 61﴾
خداست که شب را برای شما پدید آورد تا در آن بیارامید، و روز را روشن و بینش بخش قرار داد [تا در آن به کارهای لازم بپردازید]؛ بی تردید خدا نسبت به مردم دارای فضل و احسان است، ولی بیشتر مردم سپاس گزاری نمی‌کنند.
شایسته است نسبت به این آیات و تفاوت تعابیر دقت کنید.
نکته 8: اینکه امروزه افراد تا آخر شب بیدار هستند و صبح‌ها می‌خوابند امر شایسته‌ای نیست. استفاده از روش طبیعی که در قرآن نیز به همان اشاره شده است از لحاظ علمی نیز ثابت شده است و برای بدن نیز بهتر است. حتی این امر موجب می‌شود که اسراف کمتری شود و لازم نباشد شب‌ها انرژی زیادی تلف شود. پس سعی کنیم طبق آنچه که قرآن گفته است عمل کنیم تا از هر لحاظ بهتر باشد.