نکات درس تفسیر در تاریخ 27/9/1401
آخرين قسمت لعن
تفسیر آیه 108 سوره انعام
وَ لاٰ تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّٰهِ فَيَسُبُّوا اللّٰهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذٰلِكَ زَيَّنّٰا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلىٰ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِمٰا كٰانُوا يَعْمَلُونَ ﴿الأنعام، 108﴾
و كساني را كه به جای خدا می‌خوانند، دشنام ندهید، که آنان هم از روی دشمنی به نادانی خدا را دشنام مي‌دهند. این گونه برای هر امتی عملشان را آراسته‌ایم؛ سپس بازگشت آنان به سوی پروردگارشان خواهد بود، آنگاه آنان را به آنچه انجام می‌دادند، آگاه می‌کند.
نکته 1: در ادامۀ بحث آیات لعن به دیگر آیات این موضوع اشاره می‌کنم:
إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنٰاتِ الْغٰافِلاٰتِ الْمُؤْمِنٰاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيٰا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِيمٌ ﴿النور، 23﴾
بی تردید کسانی که زنان عفیفه پاکدامن با ایمان را [که از شدت ایمان از بی عفتی و گناه بی خبرند] متهم به زنا کنند، در دنیا و آخرت لعنت می‌شوند، و برای آنان عذابی بزرگ است.
این آیه مربوط به داستان افک است که دو شأن نزول برای آن گفته شده است که در تفسیر سوره نور آورده‌ام. مراد از زنان غافل کسانی هستند که توجهی به این مسائل جنسی ندارند ولی عده‌ای به آنها تهمت می‌زنند و متأسفانه گروهی از دین‌داران با توسل به یک روایت جعلی به خود اجازه می‌دهند به دیگران تهمت بزنند.
بد نسبت به مناسبت بگویم که يكي از علت های اتفاقات این چند ماه اخیر برخي از ما آخوندها هستیم که می‌گفتیم این بی حجاب‌ها فاحشه هستند و اگر باران نمی‌آید تقصیر آنهاست و کم‌کم گشت ارشاد هم آنها را دستگیر کرد و به این گرفتاری‌ها دچار شده‌ایم.
نسبت فحشاء زدن به دختران و زنانی که بی حجاب هستند واقعا غلط است چرا که آنها استرس و اضطراب خود را دارند و چه بسا به خاطر همین، قدری از موهای آنها بیرون است مثل ما آخوندها که وقتی سخنرانی مهمی داریم ممکن است عمامۀ خودمان را كج بر سر بگذاریم.
یادم هست وقتی رزمندگان در اتوبوس در حال رفتن به جبهه بودند عده‌ای از زنان بد حجاب برای آنها دست تکان می‌دادند ولی رزمندگان به خاطر بدحجابی آنها نگاه بدی به آنها داشتند. آن زنان نيز مصداق غافلات بودند.
البته علت این نگاه بد رزمندگان نیز بعضي از ما آخوندها بودیم که این فکر را به آنها منتقل کردیم كه بد حجاب بد است.
حتی می‌توان گفت برخی از زنان که امروزه حجاب از سر برمی‌دارند علتش مخالفت با حکومت جهل، فشار و تبعيض است تا با این کار جلو مفسدۀ بالاتری را بگیرند.
و اما به هر حال لعن در آیۀ مورد بحث خبری است و در نتیجه فحش نیست.
وَ قٰالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللّٰهِ أَوْثٰاناً مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيٰاةِ الدُّنْيٰا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيٰامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْوٰاكُمُ النّٰارُ وَ مٰا لَكُمْ مِنْ نٰاصِرِينَ ﴿العنكبوت، 25﴾
و [ابراهیم] گفت: جز این نیست که به جای خدا بتهایی را [برای خود به عنوان معبود] گرفته‌اید [که علت آن] دوستی میان خودتان در زندگی دنیاست، سپس روز قیامت برخی از شما برخی دیگر را انکار می‌کنند، و بعضی از شما بعضی دیگر را لعنت می‌نمایند، و جایگاه شما آتش است، و برای شما هیچ یاوری نخواهد بود.
این آیه خبري و مربوط به جهنمیان است و ربطی به ما ندارد.
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللّٰهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّٰهُ فِي الدُّنْيٰا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذٰاباً مُهِيناً ﴿الأحزاب، 57﴾
قطعاً آنان که خدا و پیامبرش را می‌آزارند، خدا در دنیا و آخرت لعنتشان می‌کند، و برای آنان عذابی خوارکننده آماده کرده است.
در این آیه نیز سبّی نیست و تنها خبری است که خدا داده است.
إِنَّ اللّٰهَ لَعَنَ الْكٰافِرِينَ وَ أَعَدَّ لَهُمْ سَعِيراً ﴿الأحزاب، 64﴾
همانا خدا کافران را لعنت کرده، و آتشی افروخته برای آنان آماده کرده است.
این آیه نیز خبری است که خدا داده است و از باب «تعليق حکم بر وصف مشعر بر علیت است» می‌فهمیم که علت لعن کفار، کفر آنهاست، نه اينكه خدا بي‌جهت كسي را از رحمت خود دور كند.
وَ قٰالُوا رَبَّنٰا إِنّٰا أَطَعْنٰا سٰادَتَنٰا وَ كُبَرٰاءَنٰا فَأَضَلُّونَا اَلسَّبِيلاَ ﴿الأحزاب، 67﴾
و [جهنمیان در جهنم] می‌گویند: پروردگارا! همانا ما از فرمانروایان و بزرگانمان اطاعت کردیم، در نتیجه گمراهمان کردند.
رَبَّنٰا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذٰابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً ﴿الأحزاب، 68﴾
پروردگارا! آنان را از عذاب دو چندان ده، و کاملاً از رحمتت دورشان ساز.
این لعن نیز مربوط به گفتار جهنمیان است و ارتباطی با ما ندارد.
قٰالَ فَاخْرُجْ مِنْهٰا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ ﴿ص، 77﴾
[خدا] به ابلیس گفت: از آن [جایگاه] بیرون رو که بی تردید تو رانده شده‌ای؛
وَ إِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي إِلىٰ يَوْمِ الدِّينِ ﴿ص، 78﴾
و حتماً لعنت من تا روز قیامت بر تو باد.
لعنت خدا بر شیطان خبری است و علتش نیز تکبر او بوده است.
يَوْمَ لاٰ يَنْفَعُ الظّٰالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّٰارِ ﴿غافر، 52﴾
همان روزی که عذرخواهی ستمکاران سودشان ندهد و برای آنان لعنت خدا و سرای سخت و بدی است.
لعن در این آیه نیز خبر است و اصلا ارتباطی با سبّ و فحش ندارد.
فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحٰامَكُمْ ﴿محمد، 22﴾
پس اگر [از خدا و پیامبر] روی گردان شوید آیا از شما جز این انتظار می‌رود که در زمین فساد کنید و [بر سر مال و منال دنیا] قطع رحم نمایید؟
أُولٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللّٰهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمىٰ أَبْصٰارَهُمْ ﴿محمد، 23﴾
آنان [که روی گردانند] کسانی هستند که خدا لعنتشان کرده و گوش [دل] شان را کر و چشم [بصیرت] شان را کور کرده است.
تعبیر إِنْ تَوَلَّيْتُمْ در آیه 22 را مترجمین معمولا به معنای روبرگرداندن معنا کرده‌اند ولی به معنای به حکومت رسیدن نیز می‌تواند باشد.
و اما لعن در آیه 23 جملۀ خبری است.
وَ يُعَذِّبَ الْمُنٰافِقِينَ وَ الْمُنٰافِقٰاتِ وَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُشْرِكٰاتِ الظّٰانِّينَ بِاللّٰهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دٰائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ سٰاءَتْ مَصِيراً ﴿الفتح، 6﴾
و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد می‌برند عذاب کند؛ پیشامد بد زمانه فقط بر خودشان باد. خدا بر آنان خشم گرفته، و لعنتشان کرده است و دوزخ را برای آنان آماده نموده و بد بازگشت گاهی است.
لعن در این آیه نیز خبری است.
نتيجه: تمامی آیات لعن بررسی شد و معلوم شد که هیچ کدام از آنها فحش نبود بلکه اکثرش خبری بود و چند مورد انشایی نیز داشت که نفرین بود و در ضمن آنها نفرین را توضیح دادیم و گفتیم اگر نفرین از جانب مردم باشد نوعی اعلام بیزاری است و اگر خدا نفرین کرده باشد اعلام انزجار است که می‌خواهد بگوید من از دست این افراد خیلی ناراحت هستم و شما نیز مواظب باشید مسیر آنها را نروید.
و اما بحث آیاتی که شبهۀ سبّ دارد را در جلسۀ بعدی بررسی خواهیم کرد ان شاء الله.