آیه ۱۲۸ سوره انعام

يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
نکته اول؛
در این آیه خدا كلماتي دارد و غير خدا نيز كلماتي دارد. در کلمات خدا حذفیات زیادی وجود دارد اما کلمات بندۀ خدا تطویل دارد، انسی‌ها طولانی حرف زده‌اند، چرا؟ شايد چون اینجا صحنه اول قیامت است و هنوز افراد ظالم نمی‌دانند چه می‌خواهد به سر آن‌ها بیايد و به حالت آرام دارند قصه می‌گویند، اینجا خدا متوجه هست که عذاب چطور هست. انسی‌ها می‌خواهند از جنی‌ها دفاع کنند‌.
نکته دوم؛
جن ممکن است موجودی باشد که با چشم ما قابل‌دیدن نیست و اما ممکن است افرادی آن‌ها را ببینند در مقابل گروهی منکر شدند مثل عبد العلي بازرگان، سيدمحمد جواد غروی و سيد مرتضي جزائری که می‌گویند جن وجود ندارد، خود انسان‌ها هستند که بعضی‌ها درصحنه حاضر هستند و بعضی‌ها غایب هستند و نقشه می‌کشند یا اینکه مراد ویروس هست.
به نظر بنده هر دو نظر جنبۀ اثباتيش درست است. يعني همه جن‌های قرآن بر معناي اولی حمل نمی‌شود، شاید در برخي موارد مراد انسان‌های پشت پرده یا ویروس‌ها مراد باشد و نباید الفاظ قرآن را منحصر کنیم، چون قرآن کتابی است برای همه زمان‌ها و مکان‌ها. مثلاً آب در قرآن به معانی متفاوت می‌شود حمل شود. پس ممکن است جن نوعي مقابل انسان باشد که مکلف هست و در برخي موارد از جمله همين آيه ممکن است منظور از جن، انسان‌های پشت پرده باشند یا همین ویروس‌ها باشند. دلیلی بر انحصار نداریم.
نکته سوم؛
سوره انعام از اول به دنبال نفی ربوبیت غیر خدا بوده است و اینکه همه کاره عالم خدا هست.
سؤال:
امروزه جوان می‌گوید خدا کجاست؟ باوجوداین همه فقر و جنایت؛ که استعمارگران مردم را به فقر می‌اندازند، خدا چرا درصحنه نیست؟
جواب: بايد بگوییم خدا هست ولی بناي دخالت در جهان، با تغيير هر روزي قوانينش ندارد، ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها، خود شما مواظب نبودی و مقصر خودت هستی، خداوند به خاطر تو نظام قانونمند رو به هم نمی‌زند، شما واقع شدی در مسیر سیل آب تو رو می‌برد اما واقع نشدی سیل تو رو نمی‌برد، خدا بهت عقل و شعور دارد. خدا برای هر کاری که نظم جهان رو به هم نمی‌ریزد، لوله‌کشی گاز در همه خانه‌ها هست، شما رعایت نکنی برای استفاده از آن، خانه آتش می‌گیرد و می‌سوزد، بعد شما میگی خدا کجاست؟ خدا عقل بهت داد که آقا وقتي غذا روی گاز است از خانه خارج نشو، کنارش چیزی که آتش می‌گیرد نگذار، لوله قوی بگذار، بست بزنید به شلنگ، همه باهم را انجام دهي اتفاقي نمي‌افتد. اگر رعايت نكردي، یک‌دفعه خانه منفجرشده، بعد شما میگی خدا کجاست؟ گاز رو خدا خلق کرد، عقل را هم به شما داد، اما خودت عمل نکردی، بنا نیست خدا علت و معلول را به هم بزند.
امام علی علیه‌السلام فرمود؛ امربه‌معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که شرار شما بر شما حاکم نشوند، شما اگر امربه‌معروف نکردی، وفردي بد حاكم شد يا فرد خوب پس از حاكم شدنش بد شد و مشکلی پیش آمد، مقصر خود شما هستید که امربه‌معروف نكرديد.
يادآوري: امر به معروف و نهي از منكر وظيفه مردم است و بايد از آنان صادر شود و تنها حق دارند مسؤلان و متوليان را كه با رأي و خواست آنان سر كار آمده‌اند، امر ونهي كنند چون آنانند كه با رأي مردم به مقام رسيده‌اند و كسي حق ندارد فردي از افراد امت را امر يا نهي كند؛ زيرا چنين حقي را افراد نسبت به يكديگر ندارند. مگر اينكه دوست صميمي باشند و تذكر دوستانه دهند يا تنها سخنشان در حد موعظه باشد. بله اگر مردم به والي اجازه دادند يا امر كردند كه گروه امر به معروف يا نهي از منكر تشكيل دهد او حق دارد گروهي را براي امرهايي كه مردم مشخص مي‌كنند تشكيل دهد و إلا حق چنين دخالتهاي در زندگي مردم را نه ساير مردم دارند نه حكومتها.
خلاصه خداوند را به خاطر کارهای ناشايست خودمان انکار نکنیم، خدا هست او جهان را و قواعد حاكم بر جهان را آفريد و ما بايد آن قوانين را فرابگيريم و طبقش عمل كنيم. به ‌واسطه يادگيري قوانین در طبیعت سد بزن و از آب استفاده کن، اگر سد نزدی یا سد درستي نزدی و از تشنگي يا سيلاب اذيت شدي، نباید بگویی خدا نیست. بلكه او هست و عقل داده که چطور باید سد بزنی که خراب نشود ولي شما توجه نكرده‌اي و الان خواستار اتفاق يك معجزه هستي.
نکته چهارم؛
مفسران گفتند اين آيه راجع به مشرکین است از عبارت النار مثواکم خالدين فيها.

به نظر بنده این آیه ربطی به مشرکین ندارد؛ و از آیه ۱۲۲ خواندیم، کلمه مکر را گفتیم که مشرکین اصلاً از مکر استفاده نمی‌کنند و مستقیم می‌گویند که ما مشرک هستیم. در حالي كه آيه گفته «عذاب شدید بما کانوا یمکرون»، نفرموده «بما كانوا یشرکون»؛ زيرا مشرک مکر ندارد مثل فرعون که می‌گوید من رب شما هستم و این زور است نه مکر، اما کسی که بگوید مثلاً این شیرگاو در خانه تو بماند خراب می‌شود، پیش من بماند بهتر است، من دستگاههاي مختلف دارم و آن را نگه مي‌دارم و حتي مزدي از تو نمي‌گيرم بلكه روزي يك ليوان شير هم به تو مي‌دهم. ما هم شيرهاي خود را به امانت به او مي‌دهيم و او مخفيانه هر روز در آن سه ليوان آب مي‌ريزد و يك ليوان به ما مي‌دهد و دو ليوان هم خودش مي‌خورد، بعد از مدتی که درخواست کردیم كه شير را پس بدهد، چیزی از شیر ما جز آب سفيد رنگ نمانده است. مثل پول که در بانك مي‌گذاريم و ارزش آن با ماندن در بانک از بين مي‌رود که این مکر است. آیه بعد یوم یحشر… بهره بردید، اغوا کردید، تعدادتان زیاد شده… از بس مکر زدند، اولیا آن‌ها از انس درصحنه قیامت از آن‌ها دفاع می‌کنند.
اشكال: اگر اين آيه مربوط به شرک نیست چرا در آن می‌فرماید «خالدین فیها»
پاسخ: اولا چون جنایت‌های آن‌ها آن‌قدر زیاد است که همانند شرك يا از شرک بالاتر هست. ثانيا اگر آيه مربوط به شرک بود «الا ماشاالله» معنا نداشت؛ اما اكنون می‌شود افرادی باشند که نسبت به حيله‌ها بي خبر و جاهل باشند و مالهاي فراوان ناشي از سقوط پول را صدقه مي‌دهند يا در راه نفع مردم استفاده مي‌كنند. «الا ماشاالله» شامل اينها می‌شود. اي محمد(ص) رب تو كه حکیم است همه را می‌داند. پس آیه ربطی به شرک ندارد.