سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی جلسه بیست و دوم تفسیر سوره اعراف مربوط به آیه 6 این سوره وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
لینک جلسه بیست و دوم تفسیر سوره اعراف
متن پیاده شدۀ جلسه بیست و دوم تفسیر سوره اعراف
نکات درس تفسیر در تاریخ 16/03/1403(نوشته شده توسط یکی از شاگردان استاد عابدینی)
تفسیر آیه 6 سوره اعراف
فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ ﴿الأعراف، 6﴾
[روز قیامت] از کسانی که پیامبران به سویشان فرستاده شده ، و از شخص پیامبران به طور یقین پرسش خواهیم کرد.
نکته 1: من در این دو روز که تعطیل بود مفصل در مورد آیه 6 تحقیق کردم و متوجه شدم در این آیه نکات نهفتۀ زیادی هست. در قدیم می‌گفتند برای یک استاد یک درس گفتن در یک روز کم است و دو درس زیاد. ولی باید گفت یک درس هم زیاد است چون باید خوب در مورد درسی که می‌خواهیم بگوییم تحقیق کنیم و این کار وقت زیادی می‌طلبد.
نکته 2: مطالبی که در مورد آیه 6 در این جلسه می‌گویم سر نخی است که خودتان بتوانید بیشتر در این زمینه تحقیق کنید.
نکته 3: این آیه نشان می‌دهد که با کشته شدن ظالمان کار تمام نمی‌شود چرا که زندگی پس از مرگ نیز وجود دارد و در آنجا پرسش و پاسخ‌هایی هست.
نکته 4: دو بار تکرار شدن تعبیر «لَنَسْئَلَنَّ» با اوج تأکید در یک آیۀ یک سطری نشانۀ حتمی بودن سؤال است.
نکته 5: با توجه به دلایل عقلی که خدا همه چیز را می‌داند و همچنین با توجه به آیۀ بعدی می‌فهمیم که سؤال خدا برای یادگیری نیست. بنابراین پرسش‌ها تقریری یا توبیخی یا از نوع دیگری است.
نکته 6: با توجه به اینکه خدا همه چیز را می‌داند پس پاسخ دهندگان نیز نمی‌توانند پاسخ غلط بدهند.
نکته 7: با دقت بر روی تعبیر الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ چندین نکته بدست می‌آید:
1) چیزی که فرستاده شده است چند مصداق می‌تواند داشته باشد: «رسول»، «کتاب»، «رسول و کتاب جمعا»
2) وقتی پرسش از کسانی است که رسولان یا چیزهایی به سوی آنها فرستاده شده است معلوم می‌شود پرسش تنها از عذاب‌شدگانی که مربوط به آیات قبلی بود نیست. پس کسانی که عذاب نشده‌اند نیز مورد سؤال واقع می‌شوند.
3) سؤال: آیا مصداق الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ خود پیامبران نیز هستند؟
در جواب باید گفته شود که اگر مراد از آنچه که فرستاده شده کتاب باشد پیامبران نیز مصداق این تعبیر هستند یعنی از پیامبران سؤال می‌شود که آیا به کتاب عمل کردید یا نه؟ ولی اگر مراد از آنچه که فرستاده شده خود رسولان باشند طبیعتا این تعبیر شامل حال آنها نمی‌شود.
4) اشکال: از این تعبیر استفاده می‌شود که پرسش از همۀ مردم نیست و الا می‌گفت فَلَنَسْئَلَنَّ النَّاس یا فَلَنَسْئَلَنَّ العَالَمِینَ. پس این تعبیر شامل گروه خاصی می‌شود که رسولان و کتاب‌های آسمانی برای آنها آمده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که از همۀ مردم سؤال نمی‌شود.
جواب: این آیه مربوط به سؤال از افراد خاصی است که به سوی آنها پیامبر و کتاب ارسال شده است ولی باید آیات دیگر قرآن را نیز مشاهده کرد چرا که از آیات دیگر بدست می‌آید که از همۀ مردم سؤال می‌شود. پس نباید تنها همین یک آیه را مشاهده کرد و گفت سؤال تنها از عدۀ خاصی است نه از همۀ مردم.
5) ممکن است اجنه نیز شامل تعبیر مورد بحث بشوند چرا که طبق آیات قرآن برای آنها نیز رسولانی آمده است.
6) اشکال: عقل می‌گوید همۀ انسان‌ها نیاز به پیامبر و کتاب دارند. پس عقلا برای همه باید پیامبر بیاید و این خلاف حرف شماست که می‌گویید تنها از کسانی که پیامبر داشتند سؤال می‌شود.
جواب: در این زمینه باید گفته شود که این‌گونه نیست چرا که ممکن است پیامبران تنها برای گروهی بیایند که اهل افراط و تفریط هستند. عقل نسبت به این مسأله ساکت است. بله بحث آیات قرآن مطلب دیگری است که در ادامه خواهد آمد.
7) ممکن است کسی بگوید: آیاتی که می‌فرماید پیامبر اسلام(ص) برای همۀ جهانیان آمده است دلالت دارد که تعبیر فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ شامل تمامی انسان‌ها می‌شود و در نتیجه از همه در مورد پیامبر اسلام(ص) سؤال می‌شود. همچنین اگر آنچه فرستاده شده قرآن باشد آیات مختلفی مثل انعام-90 ،یوسف-104 ،ص-87 ،قلم-51 ،تکویر-27 دلالت دارند که قرآن برای همه آمده است.
در این زمینه باید گفته شود که این حرف درست است و پیامبر(ص) و قرآن برای همۀ جهانیان است و هرکس حجت بر او تمام شده است مورد پرسش است. البته پیام پیامبر باید برای تمام افراد فعلیت بیابد تا بازخواست، قطعی شود. پس عمومی بودن پیامبر(ص) و کتاب او غیر از عمومی بودن ارسال است به این معنا که پیام اسلام برای همه هست ولی اینکه برای همه فعلیت یافته باشد معلوم نیست. امروزه اشکالات زیادی به قرآن و پیامبر اکرم(ص) وارد کرده‌اند به گونه‌ای که معلوم نیست اسلام برای یک جوان غربی و حتی یک جوان ایرانی فعلیت پیدا کرده و منجز شده باشد. پس وقتی پیام برای آنها منجز و قطعی نشده، مورد سؤال نیز واقع نخواهند شد. و اما حتی اگر اشکالات وشبهات جواب داده شود که مرحلۀ سختی است باز حجت تمام نمی‌شود چون اشکال بزرگ‌تری وجود دارد و آن ما مسلمانان هستیم که می‌گویند اگر این کتاب آنقدر خوب است که شما می‌گویید اثرش بر روی کشورهای اسلامی چیست؟ مگر بیشتر دروغ‌ها و جنگ‌ها و خیانت‌ها و عقب‌افتادگی‌ها مربوط به مسلمانان نبوده است؟ حال اگر اسلام واقعا هشدار دهنده است چرا متمسکین به این کتاب اینقدر عقب افتاده‌اند؟
با این حرف‌ها می‌فهمیم که نمی‌توان گفت حجت بر غرب و شرق عالم تمام شده است.
بد نیست در همین‌جا به مناسبت به این نکته اشاره کنم که به نظر من در حوزه‌های علمیه باید کلاً سبک دروس و مباحث عوض شود و بجای طهارت و نجاست، مباحث شبهات و سؤالات به صورت کاملا تخصصی مورد توجه قرار گیرد.
8) اشکال: از اینکه در قرآن نام پیامبران خاصی برده شده و همه در خاورمیانه بوده‌اند می‌توان استفاده کرد که شاید مردم سایر نقاط جهان نیازی به پیامبران نداشته‌اند.
در جواب باید گفته شود که این مطلب تنها یک احتمال است. یادمان نرود که در قرآن آمده است:
وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْنٰاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلاً لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ و ﴿النساء، 164﴾
و به پیامبرانی [وحی کردیم] که سرگذشت آنان را پیش از این برای توگفتیم، و پیامبرانی [را برانگیخته ایم] که سرگذشتشان را برای تو حکایت نکرده‌ایم.
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا رُسُلاً مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنٰا عَلَيْكَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ ﴿غافر، 78﴾
قطعاً پیش از تو پیامبرانی فرستادیم؛ سرگذشت گروهی از آنان را برای تو حکایت کرده ایم، و سرگذشت برخی را بیان نکرده ایم.
طبق این آیات شاید پیامبرانی در نقاط دیگر جهان بوده‌اند که داستانشان در قرآن نیامده و دلیل نیامدن ذکر آنها این بوده که داستان رسولان نقاط دیگر برای مردم حجاز درس‌آموز نبوده است.
البته این احتمال نیز هست که رسولان منحصر به خاورمیانه بوده‌اند. حتی می‌توان گفت پیامبر اسلام(ص) ارسال شده به سوی مردم خاورمیانه یا حجاز باشد ولی کلامش جهانی باشد.
شما فرض کنید ادیسون کتابی نوشته باشد و گفته باشد کتاب من را فقط انگلیسی زبان‌ها بخوانند. آیا این حرف صحیح است؟ مسلما خیر. علم محدود به نقطۀ خاصی نیست و پیام علمی منحصر به مکان محدودی نیست. علم و اخلاق سرزمین و شخص نمی‌شناسد.
پس اگرچه لسان پیامبر اکرم(ص) عربی بوده است ولی پیامش که علمی و اخلاقی و عقیدتی است جهانی است.
با این حرف می‌فهمیم بر فرض، ما مسلمان‌ها خوب نبودیم و بر فرض به رسول و کتاب ما اشکالاتی وارد باشد ولی هیچ‌کدام نباید مانع بررسی مطالب خوب پیام شود.
پس ممکن است ارسال حضرت محمد(ص) برای خاورمیانه باشد ولی انذار و کتاب ایشان جهانی باشد.
نتیجه: آنان که رسولی به سوی آنها فرستاده شده احکام ویژه و سؤال ویژه دارند و بقیه که تنها پیام به آنها می‌رسد نوع دیگری از تکلیف را دارند.
به عبارت روشن‌تر تکلیف به مقدار اعطای امکانات است. آنان که رسول میان آنان زندگی کرد و او را ادراک کردند بازخواستی ویژه و بیش از دیگران دارند.