سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی جلسه چهارم شرح دعای افتتاح وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
لینک جلسه چهارم شرح دعای افتتاح
(ممکن است به خاطر ضعیف بودن اینترنت برای ورود به این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)
متن پیاده شدۀ این جلسه
جلسه چهارم شرح دعای افتتاح
وَأَيْقَنْتُ أَنَّكَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ فِى مَوْضِعِ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَشَدُّ الْمُعاقِبِينَ فِى مَوْضِعِ النَّكالِ وَالنَّقِمَةِ،
ترجمه: «و یقین دارم که در جای گذشت و رحمت مهربان‌ترین مهربانانی و در جای کیفر و انتقام، سخت‌ترین کیفرکننده‌ای»
دعای افتتاح، هم پر معناست و هم آهنگین است و خواندنش زیباست. به همین خاطر تصمیم گرفتم این دعا را شرح دهم به خصوص اینکه در مورد این دعا شرح زیادی هم نوشته نشده است. بله مرحوم آیت الله ایزدی شرحی از این دعا گفته که به صورت کتاب چاپ شده است.
در مورد عبارت مورد بحث این نکته قابل ذکر است که خداوند در همۀ حالات به ما مهربان است. حتی اگر در روزهای تابستان به ما می‌گوید روزه بگیرید برای تمرین صبر است تا موجب شود در ارتباط با همسر و اطرافیانمان صبر داشته باشیم نه اینکه عصبانی شویم. پس دستور روزه بر اساس رحمت است.
بنابراین خدا همیشه در موضع مهربانی است. بله اگر بنده‌ای خودش بخواهد درب جهنم را باز کند و وارد آن شود جهنم برای اوست مثل پسر نوح که با وجود اینکه همه چیز برایش فراهم بود خودش جهنم را انتخاب کرد و به همین خاطر خدا نسبت به این دسته از افراد «أَشَدُّ الْمُعاقِبِينَ» است.
پس خداوند موقعی که باید عذاب کند حتما عذاب خواهد کرد. به عنوان مثال خداوند به قوم نوح مهلت زیادی داد ولی وقتی زمان عذاب رسید به نوح گفت:
وَ لاٰ تُخٰاطِبْنِي فِي اَلَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ ﴿هود، 37﴾
و با من درباره کسانی که ستم کرده‌اند، سخن مگو که یقیناً آنان غرق شدنی هستند.
همچنین در مورد عذاب قوم لوط وقتی ابراهیم مشغول شفاعت برای آنها بود به او گفت:
يٰا إِبْرٰاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هٰذٰا إِنَّهُ قَدْ جٰاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ إِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذٰابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ ﴿هود، 76﴾
ای ابراهیم! از این [گفتگو] درگذر؛ زیرا فرمان پروردگارت [بر عذاب قوم لوط] فرا رسیده و یقیناً آنان را عذابی بدون بازگشت خواهد آمد.
پس زمانی که عذاب الهی فرا رسد کسی نمی‌تواند جلو آن را بگیرد.
وَأَعْظَمُ الْمُتَجَبِّرِينَ فِى مَوْضِعِ الْكِبْرِياءِ وَالْعَظَمَةِ .
ترجمه: «و در جایگاه بزرگ‌منشی و عظمت بزرگ‌ترین قدرتمندی،»
متجبر از ریشۀ «جبر» می‌آید و دو معنا دارد: وقتی در مورد انسان‌ها بکار می‌رود به معنای ستمگر است مثل این آیه که از زبان حضرت عیسی(ع) بیان شده است:
وَ بَرًّا بِوٰالِدَتِي وَ لَمْ يَجْعَلْنِي جَبّٰاراً شَقِيًّا ﴿مريم، 32﴾
و مرا نسبت به مادرم نیکوکار [و خوش رفتار] گردانیده و گردنکش و تیره بختم قرار نداده است.
و اما جبار وقتی برای خدا بکار می‌رود به معنای جبران کننده است مثل این آیه از سوره حشر:
هُوَ اللّٰهُ الَّذِي لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلاٰمُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبّٰارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحٰانَ اللّٰهِ عَمّٰا يُشْرِكُونَ ﴿الحشر، 23﴾
اوست خدایی که جز او هیچ معبودی نیست، همان فرمانروای پاک، سالم از هر عیب و نقص، ایمنی بخش، چیره و مسلط، شکست ناپذیر، جبران کننده، شایسته بزرگی و عظمت است. خدا از آنچه شریک او قرار می‌دهند، منزه است.
وضوء جبیره‌ای را نیز به این خاطر جبیره‌ای می‌گویند که چیزی روی زخم گذاشته می‌شود تا مشکل آن زخم جبران شود. حال، خداوند نیز نواقص بندگان را جبران می‌کند، یک جا با رحمتش و یک جا با جباریتش یعنی کمی همراه با سختی ولی به هر حال خدا جبران می‌کند.
و اما کبریاء که در تعبیر مورد بحث بکار رفته است نیز مثل جباریت است یعنی اگر برای بنده بکار رود بد است ولی برای خدا شایسته است چون خدا حقیقتا بالاتر از همه است ولی مخلوقات که چیزی از خود ندارند اگر خود را بالا بدانند صحیح نیست.
جالب است که در عبارت مورد بحث بجای جبار از متجبر استفاده شده است و ممکن است نکته‌اش این باشد که متجبر از باب تفعّل است یعنی خدا جباریت را به خود می‌بندد. این احتمال نیز هست که برای زیبایی کلام از این تعبیر استفاده شده باشد.
اللّٰهُمَّ أَذِنْتَ لِى فِى دُعائِكَ وَمَسْأَلَتِكَ،
ترجمه: «خدایا، در خواندنت و در درخواست از حضرتت به من اجازه دادی،»
اگر خدا به ما اجازۀ دعا کردن نمی‌داد خیلی بد بود. مثلا اگر می‌گفت با گرفتاری‌های خود بسازید خیلی به ضرر ما بود ولی خدا تأکید کرده که دعا کنید تا من جواب شما را بدهم. در سوره غافر آمده است:
وَ قٰالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبٰادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِينَ ﴿غافر، 60﴾
و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از عبادت من تکبّر ورزند، به زودی خوار و رسوا به دوزخ درآیند.
پس خدا ما را تشویق به دعا کرده است. یکی از آثار دعا قوی کردن روحیه است. در مشکلات اگر ناامید شویم و روحیۀ خود را از دست بدهیم خیلی زود کم آورده و نابود می‌شویم ولی وقتی با دعا روحیه گرفتیم بر مشکلات نیز بهتر فائق می‌آییم.
فَاسْمَعْ يَا سَمِيعُ مِدْحَتِى
ترجمه: «پس ای شنوا ستودنم را بشنو»
اول باید مدح خدا را گفت که خدا چه چیزهایی به ما داده است و سپس درخواست‌های خود را بیان می‌کنیم. در این عبارات نیز دقیقا همین ترتیب رعایت شده است.
وَأَجِبْ يَا رَحِيمُ دَعْوَتِى
ترجمه: «و ای مهربان اجابت کن دعایم را»
بعد از اشاره به مدح در این عبارت به خدا می‌گوییم دعا و درخواست من را اجابت کن.
وَأَقِلْ يَا غَفُورُ عَثْرَتِى،
ترجمه: «ای آمرزنده بیامرز لغزشم را»
«عثرة» به معنای لغزش است و «أَقِلْ» از اقاله می‌آید و به معنای به هم زدن معامله است. در این عبارت به خدا می‌گوییم من به تو قول دادم ولی بر خلاف وعده‌ام گناه کردم اما تو بگذر و قراردادمان را نادیده بگیر.
فَكَمْ يَا إِلٰهِى مِنْ كُرْبَةٍ قَدْ فَرَّجْتَها، وَهُمُومٍ قَدْ كَشَفْتَها، وَعَثْرَةٍ قَدْ أَقَلْتَها، وَرَحْمَةٍ قَدْ نَشَرْتَها، وَحَلْقَةِ بَلاءٍ قَدْ فَكَكْتَها،
ترجمه: «ای معبودم چه بسیار سختی‌های که از آن گره گشودی و اندوه‌ها که برطرف کردی و لغزش‌ها که آمرزیدی و رحمت که گستردی و زنجیر بلا که باز کردی،»
وقتی به گذشتۀ خود برمی‌گردیم مشاهده می‌کنیم که مشکلات بسیاری داشتیم که در حال ناامیدی بودیم ولی خدا آنها را برای ما بر طرف ساخت. همچنین غم و اندوه‌های زیادی داشته‌ایم ولی کم کم آرامش پیدا کردیم. و اما مراد از «عثرة» در عبارت مورد بحث علاوه بر گناهان می‌تواند به گرفتاری‌های دنیوی نیز اشاره داشته باشد که خدا آنها را بر طرف کرده است. بارها شده است که خودمان می‌گوییم «خدا رحم کرد» و واقعا نیز همینگونه است. در زندگی صدها مورد داشته‌ایم که اگر خدا ما را رحم نکرده بود کشته شده بودیم. علاوه بر این خدا رحمت‌های زیادی برای ما گسترده است از جمله نعمت‌های مادی مثل آب و نان و نعمت‌های غیر مادی مثل عقل و معنویت. به هر حال صدها بار در زندگی به بن بست رسیده‌ایم ولی راه برای ما باز شد و این، کار خداست.