به نظرم دو گونه باید بحث کرد. یکی اینکه حق چیست و دیگری اینکه چگونه باید حق را جا انداخت. اگر حق این باشد که قضایا خارجیه هستند نباید فراموش کرد که حوزه‌های علمیه پیوست روش دیگری داشته و دارند و اگر بخواهیم این را در حوزه جا بیندازیم چه باید بکنیم؟ این کار راحت نیست. پس باید با بیان حوزوی برای حوزویان توضیح دهیم.
و اما آیا همۀ قضایا خارجیه است یا حقیقیه؟ بنده فکر می‌کنم بیشتر قضایای قرآنی مخلوطی از این دو است. مثلا وقتی فعل ماضی به کار می‌برد به قضیۀ خارجیه اشاره دارد و وقتی از الفاظ عام و کلی استفاده کرده به قضایای حقیقیه اشاره دارد.
تازه وقتی بخواهیم این‌ها را در مرحلۀ عمل پیاده کنیم باید نهایت دقت را داشته باشیم. مثلا در بحث قصاص اگر بخواهیم بگوییم قصاص نباید باشد نزاع جدیدی شروع می‌شود ولی اگر فرهنگ سازی کنیم که خود مردم یا نمایندگان آنها از حق قصاص استفاده نکنند بهتر است. به این صورت موارد قصاص کم می‌شود. یا در بحث ارث نمی‌شود گفت که ارث زن و مرد مساوی باشد چون کسی این را قبول نمی‌کند ولی می‌توان گفت هر شخصی در ثلث وصیت کند تا ارث زن و مرد یکی شود یا در زمان حیات قسمتی از اموالش را به دخترانش بدهد تا کاستی‌ها جبران شود.
پس اصل قانون باشد ولی تبصره‌هایی به آن زده شود تا مشکل حل شود.