بسم الله الرحمن الرحيم

آباداني مساجد

ما كَانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ يَعْمُرُوا المَساجِدَ اللهِ شاهِدينَ عَلي أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ اُولئِكَ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ وَ فِي النّارِ هُمْ خَالِدوُنَ  17 اِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللهِ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ الْيَومِ الآخِرِ وَ اَقَامَ الْصّلاة وَ آتَيَ الْزّكَاة وَ لَمْ يَخْشَ اِلَّا اللهَ فَعَسي اُولئِكَ أنْ يَكُونوُا مِنَ الْمُهْتَدين 18 أَجَعَلْتُمْ سِقاية الْحآجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ الْيَومِ الآخِرِ وَ جاهَدَ في سَبيلِ اللهِ لايَسْتَوُنَ عِنْدَ اللهِ وَ اللهُ لا يَهْدِي الْقَوْمِ الْظالِمين 19 . سورة توبه

ترجمه : « مشركان حق ندارند در حالي كه به كفر خود گواهي مي دهند مساجد خدا را آباد كنند . اينان اعمالشان تباه است و خود جاواه در آتش خواهند بود .

مساجد خدا را تنها كساني آباد مي كنند كه به خدا و روز واپسين ايمان دارند و نماز بر پا مي دارند و زكات مي دهند و جز از خدا نمي ترسند ، پس اميد است اينان از هدايت يافتگان باشند .

آيا سيراب كردن حاجيان و آباد ساختن مسجد الحرام را مانند ( عمل ) كساني قرار داده ايد كه به خدا و روز واپسين ايمان آورده و در راه خدا جهاد كرده اند ؟ آنان نزد خدا مساوي نيستند ، و خدا مردم ستمكار را هدايت نمي كند . »

ابتدا به نظر مي رسد كه آباد ساختن مساجد به بناي ساختمان مجلّل براي آن و تزئينات داخلي و خارجي آن است ولي با توجه به اين كه خداوند مشركان را لايق براي آباد ساختن مساجد نمي داند و تنها افراد داراي ايمان به خدا و قيامت و نمازگزار و زكات دهي را كه تنها از خدا مي ترسند را مناسب براي آباد سازي مساجد مي داند به نظر مي رسد كه آباداني مساجد ، به ساختمان آن نيست .

آباداني مساجد در گرو نمازگزاردن در آن ، تشكيل جلسات علمي ، فرهنگي ، تشكيل جلسات تفسير و وعظ و خطابه و حضور فراوان و چشمگير افراد در آن جلسات و در نماز جماعت مي باشد .

آيه بعدي نيز همين حقيقت را بيشتر آشكار  مي سازد زيرا در مقايسه بين آبرساني به حجاج كه انصافاً در آن زمانها با كمبود امكانات و خشك بودن سرزمين حجاز بسيار كار سختي بوده و همچنين ساختن ساختمان مسجد الحرام كه با فضيلت ترين مساجد روي زمين و يادگار ابراهيم خليل و اسماعيل ذبيح و هاجر مي باشد و مقايسة بين ايمان به خدا و روز قيامت و كوشش در راه خدا دومي را ترجيح مي دهد نشان مي دهد كه آباداني مساجد بيشتر در گرو اهل مسجد و نمازگزاران در مسجد مي باشد نه در گرو ساختمان آن .

و هيچگاه ارزش انسان سازي ، مسلمان سازي و فعليت هاي فرهنگي و … همانند مسجد سازي و آب رساني به حجاج نيست .

در شأن نزول اين آيه آمده است كه عباس عموي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و حضرت علي عليه السلام پيرامون افتخارات خود سخن مي گفتند . عباس آبرساني به حجاج و آباد سازي بناي مساجد را بيان كرد و حضرت علي عليه السلام سبقت در ايمان و هجرت و جهاد را مطرح ساخت . سپس براي روشن شدن برتري فضايل هر يك بر ديگري ، نزد پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله رفتند. در اين واقعه به جاي اين كه حضرت محمد صلي الله عليه و آله قضاوت كنند خداوند قضاوت نمود و فرمود : ” هيچگاه ساختمان سازي و آبرساني به حجاج قابل مقايسه با ايمان به خدا و قيامت و جهاد در راه او نيست .”

انواع هدايت

حال كه روشن شد آباداني مساجد به انسانهاي تربيت شدة در مسجد هستند و در گرو ساختمان آن نيست مناسب است پيرامون عسي اولئك أن يكونوا من المهتدين نيز توضيح مختصري بدهم . چون شايد كسي گمان كند اين گونه افراد با اين كه ايمان به خدا و قيامت آورده اند و …، هنوز گمراهند و اميد است خداوند آنان را هدايت كند . ولي در جواب مي گوييم كه ما دو نوع هدايت داريم : يك هدايت يه معناي ” ارئة طريق ” نشان دان راه حق از باطل داريم كه قرآن در اين باب « هديً للناس » مي باشد و هدايت گر تمامي مردم مي باشد و به تمامي انسانها حق و باطل ، توحيد و شرك ، ظلم و عدل و … را نشان مي دهد.

پس از اين مرحله ، آناني كه اين هدايت را پذيرا شدند و به دنبال حق بروند و از باطل بگريزند ، دنبال عدل بروند و از ظلم گريزان باشند و به دنبال توحيد بروند و از شرك بيزار باشند از گمراهي رسته اند و حالا نوبت به هدايت دوم ميرسد كه ” ايصال الي المطلوب ” ، رساندن به مقصد مي باشد . خداوند اين انسانهاي راه يافته را مرحله به مرحله هدايت مي كند تا به سرچشمة مقصود برسند . قرآن در اين باب « هديً للمتقين » است همين كه شخص از باطل روي گرداني كرد و در سلك حق پذيران قرار گرفت ، از شرك گريخت و به موحدان پيوست ، او داراي تقواست و خداوند او را هدايت خاص مي نمايد و هر چه شخص بيشتر از هدايت خاص بهره ببرد باز نيازمند هدايت بالاتر و بيشتري است و اين هدايت در مقابل گمراهي نيست بلكه هدايت به معناي اوّل مقابل گمراهي است .

به هر حال همه انسانها حتّي ائمّه اطهار عليهم السلام و نبي اكرم صلي الله عليه و آله ” اهدنا الصراط المستقيم ” مي گويند و همه از خدا طلب هدايت مي نمايند ولي مرحله اي كه آنان خواستار هدايت شدن در آن هستند مرحله بسيار بالايي است كه ذهن و فكر ما به آنجاها نمي رسد و به عبارت ديگر هدايت به معناي دوم داراي گستره است و مراتب گوناگون دارد آنچه مهم است اين كه ما پاي در راه حق بگذاريم ، راه در هر مرحله اي نمايان مي شود و ما را به سر منزل مقصود مي رساند . إن شاء الله

احمد عابديني