سبد خرید شما خالی است.
فایل صوتی درس: کلیک
نکات درس تفسیر در تاریخ 31/1/1401
تفسیر آیه 82 سوره انعام
منظور از ظلم در آيه 82 سوره انعام ظلمي است كه بتواند روي ايمان را بپوشاند و مصاديقش شرك، شك و جهل و تعصب است.
اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمٰانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ ﴿الأنعام، 82﴾
کسانی که ایمان آوردند و ایمانشان را به ستمی نیالودند، آنانند كه در امن هستند، و آنان خود راه یافتگانند.
نکته 1: المیزان حرف‌های ظریف و دقیقی ذیل این آیه دارد. یادم هست مرحوم آیت الله ایزدی که تفسیر می‌گفت 40 دقیقه صحبت می‌کرد و بعدا 5 دقیقه چند خط از المیزان را می‌خواند و در واقع آن 40 دقیقه توضیح همین چند خط بود. حال در آیۀ مورد بحث نیز المیزان حرف‌های دقیقی دارد که شما می‌توانید به این تفسیر مراجعه کنید.
نکته 2: از این آیه به دست می‌آید که برخی ظلم‌ها روی ایمان را می‌پوشاند. در آیۀ مورد بحث می‌توانست بگوید «کسانی که ایمان دارند و ظلم نمی‌کنند» ولی گفته «آنها که ایمان دارند و بر روی ایمان لباس ظلم را نپوشاندند» پس برخی ظلم‌ها می‌تواند به عنوان پردۀ ایمان باشد و مراد از آیه این دسته از ظلم‌هاست.
نکته 3: در عبارت آیۀ مورد بحث تأکیدات زیادی وجود دارد از جمله در تعبیر أُولٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ که مبتدا و خبر معرفه هستند و «لَهُمُ» مقدم شده است تأکید را می‌رساند و کل این جمله خودش خبر برای اَلَّذِينَ آمَنُوا است. پس این تعبیر اشاره به امنیت خاصی دارد و در واقع امنیت کاملی را اشاره دارد.
نکته 4: در تعبیر وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمٰانَهُمْ بِظُلْمٍ چون نکره در سیاق نفی افادۀ عموم می‌کند، می‌رساند که هیچ‌گونه ظلمی که ایمان را بپوشاند نکرده‌اند.
نکته 5: مراد از امن ممکن است امنیت از عذاب باشد. ممکن است امنیت از گناه کردن باشد. ممکن هم هست مراد، آرامش داشتن باشد. البته اگر کسی بگوید مراد از امن این است که حادثه‌ای برایشان پیش نمی‌آید این اشتباه است چون اولیای الهی نیز دچار حادثه می‌شدند. به هر حال دنیا دار اختیار است و ممکن است عده‌ای با اختیار خود به اولیای الهی ضربه بزنند همچنانکه ائمۀ اهل بیت را به شهادت رساندند. پس منظور از امنیت همان مواردی است که گفته شد. پس نباید آیات قرآن را به گونه‌ای معنا کرد که اختیار دیگران سلب شود.
نکته 6: شایسته است روایاتی که ذیل این آیه آمده است را نیز بررسی کنیم. در تفسیر نور الثقلین و عیاشی این روایات آمده است و من از تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی،ج26،ص197 می‌خوانم.
از امام صادق(ع) روایت شده است که: مراد از ظلم، شرک است.«فروع کافی، ج5،ص14»
از ابی بصیر نقل شده که از امام صادق ظلم را شک معنا کرده است.«اصول کافی، ج2، ص399»
از امام صادق نقل شده است که مراد از ظلم، گمراهی و بالاتر از آن است.«تفسیر عیاشی،ج1،ص366»
از امام صادق نقل شده است که مصداق این آیه خوارج و اصحاب آنها بوده‌اند.«تفسیر عیاشی، ج1، ص367»
حال این را باید توضیح داد که خوارج چه کرده‌اند که طبق این روایت مصداق این آیه شدند. یکی از ویژگی‌های خوارج جهل و تعصب آنها بوده است. آنها گوش به حرف هیچ‌کس نمی‌دادند و عقل خود را قفل کرده بودند. ظاهر مناسک دین را گرفته و هرکس با این ظاهر مخالفت می‌کرد کافر قلمداد می‌کردند تا جایی که حتی حضرت علی(ع) را کافر می‌دانستند.
آنها چنان قالب را محکم گرفته بودند که می‌گفتند در هیچ صورتی نباید تغییر کند. انعطاف نداشتند و بر ظواهر شرع جمود داشتند تا جایی که اگر کسی کوچکترین تخلفی با ظاهر شرع بکند آنها را عصبانی می‌کرد ولی به عمق شرع که عدالت است توجه نداشتند.
پس نباید مصداق آیه را در شرک و شک خلاصه کرد بلکه تعصب و جمود نیز مصداق ظلم در آیه است.
اتفاقا در جامعۀ ما نیز چنین کسانی هستند. عدالت در جامعه لِه شده و افرادی در سطل زباله دنبال غذا هستند. اینها هیچ نمی‌گویند ولی اگر دو تار موی دختری بیرون بود احساس وظیفه کرده و کفن می‌پوشند.
به کسانی که برای خرید سیسمونی به ترکیه رفته‌اند اعتراض نمی‌کنند و بالاترین مسئولیت‌ها را داده‌اند ولی همین‌ها اگر شخصی دو تار مویش پیدا بود اجازۀ کاندید شدن به او نمی‌دهند.
پس زمان ما ایمان، لباس تقدس خشک پوشیده است. بر روی برخی چیزها مثل ریش و چادر تعصب دارند ولی به عدالت بی‌توجهی می‌شود.
از امام صادق(ع) نقل شده است کسانی که به پیامبر اکرم(ص) ایمان آوردند ولی ولایت غیر ائمه را قبول نکردند مصداق آیه هستند.
توضیح این روایت را در مقاله‌ای که در مورد آیه 55 سوره مائده نوشته‌ام داده‌ام.
از ابن مسعود نقل شده است که وقتی این آیه نازل شد بر مردم سخت آمد و به پیامبر(ص) گفتند به هر حال هریک از ما تا حدی ظلم کردیم. پیامبر(ص) فرمود: آن چیزی که شما می‌گویید منظور آیه نیست. آیا نشنیدید که لقمان به فرزندش گفت: إِنَّ اَلشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ ﴿لقمان، 13﴾ پس مراد از ظلم، شرک است.