نکات درس تفسیر در تاریخ 12/9/1401
تفسیر آیه 106 سوره انعام
اِتَّبِعْ مٰا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ﴿الأنعام، 106﴾
از آنچه از سوی پروردگارت به تو وحی شده پیروی کن، هیچ معبودی جز او نیست، و از مشرکان روی بگردان.
نکته 1: در ادامۀ بحث جلسات گذشته اشکالی مطرح شده است که گفته‌اند چرا حضرت موسی نفرین کرده است؟ به این آیه از سوره یونس توجه کنید:
وَ قٰالَ مُوسىٰ رَبَّنٰا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِينَةً وَ أَمْوٰالاً فِي الْحَيٰاةِ الدُّنْيٰا رَبَّنٰا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلىٰ أَمْوٰالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَلاٰ يُؤْمِنُوا حَتّٰى يَرَوُا الْعَذٰابَ الْأَلِيمَ ﴿يونس، 88﴾
و موسی گفت: پروردگارا! فرعون و اشراف و سرانش را در زندگی دنیا زیور و زینت [بسیار] و اموال [فراوان] داده‌ای که [نهایتاً مردم را] از راه تو گمراه کنند، پروردگارا! اموالشان را نابود کن و دل‌هایشان را سخت گردان که ایمان نیاورند تا آنکه عذاب دردناک را ببینند.
به نظر بنده این آیه ربطي به بحث ما ندارد؛ زيرا اولا این آیه راجع به کافران است ولی بحث ما در مورد مشرکان بود. ثانیا بحث اینجا مربوط به فرعونیان است که واقعا جنایت‌کار بودند و فرزندان بنی‌اسرائیل را می‌کشتند و هرچقدر موسی برای آنها معجزه می‌آورد آنها لجباری می‌کردند. ثالثا می‌توان گفت که این آیه راه‌کار موسی برای ایمان آوردن فرعونیان است یعنی موسی می‌خواهد بگوید: خدایا خوشی به درد اینها نمی‌خورد بلکه باید به سختی بیفتند تا ایمان آورند.
در واقع آیه بر عکس فهمیده شده است.
وقتی مجموع آیات مربوط به حضرت موسی را بخوانیم متوجه می‌شویم که این آیه نفرین نیست. بد نیست در همین سوره یونس آیات قبلی را نیز بخوانیم:
ثُمَّ بَعَثْنٰا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسىٰ وَ هٰارُونَ إِلىٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ بِآيٰاتِنٰا فَاسْتَكْبَرُوا وَ كٰانُوا قَوْماً مُجْرِمِينَ ﴿يونس، 75﴾
آن گاه پس از آنان موسی و هارون را با آیات خود به سوی فرعون و اشراف و سران قومش فرستادیم، پس آنان تکبّر ورزیدند و آنان گروهی گنهکار بودند.
فَلَمّٰا جٰاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِنٰا قٰالُوا إِنَّ هٰذٰا لَسِحْرٌ مُبِينٌ ﴿يونس، 76﴾
پس هنگامی که حق از نزد ما به سویشان آمد، گفتند: مسلماً این جادویی است آشکار.
قٰالَ مُوسىٰ أَ تَقُولُونَ لِلْحَقِّ لَمّٰا جٰاءَكُمْ أَ سِحْرٌ هٰذٰا وَ لاٰ يُفْلِحُ السّٰاحِرُونَ ﴿يونس، 77﴾
موسی گفت: آیا درباره حق هنگامی که به سویتان آمد، می‌گویید: این جادوست؟ [نه، این جادو نیست، اگر جادو بود پیروزی نداشت] زیرا جادوگران پیروز نمی‌شوند.
قٰالُوا أَ جِئْتَنٰا لِتَلْفِتَنٰا عَمّٰا وَجَدْنٰا عَلَيْهِ آبٰاءَنٰا وَ تَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِيٰاءُ فِي الْأَرْضِ وَ مٰا نَحْنُ لَكُمٰا بِمُؤْمِنِينَ ﴿يونس، 78﴾
گفتند: آیا به سوی ما آمده ای تا ما را از آیینی که پدرانمان را بر آن یافته ایم، برگردانی و [با نابود کردن ما] قدرت و حکومت در این سرزمین برای شما دو نفر باشد؟ و ما به شما دو نفر ایمان نمی‌آوریم!
وَ قٰالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ سٰاحِرٍ عَلِيمٍ ﴿يونس، 79﴾
و فرعون گفت: [برای درهم کوبیدن این دو نفر] هر جادوگر دانا و زبردستی را نزد من آورید.
فَلَمّٰا جٰاءَ السَّحَرَةُ قٰالَ لَهُمْ مُوسىٰ أَلْقُوا مٰا أَنْتُمْ مُلْقُونَ ﴿يونس، 80﴾
چون جادوگران آمدند، موسی به آنان گفت: آنچه را بر افکندن آن مصمم هستید، بیفکنید.
فَلَمّٰا أَلْقَوْا قٰالَ مُوسىٰ مٰا جِئْتُمْ بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللّٰهَ سَيُبْطِلُهُ إِنَّ اللّٰهَ لاٰ يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ ﴿يونس، 81﴾
پس هنگامی که افکندند، موسی گفت: آنچه را در این صحنه آوردید، جادوست؛ مسلماً خدا آن را به زودی باطل می کند، قطعاً خدا، کار مفسدان را [که برای تقویت طاغیان انجام می‌دهند] به سامان نمی آورد.
وَ يُحِقُّ اللّٰهُ الْحَقَّ بِكَلِمٰاتِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ ﴿يونس، 82﴾
و خدا حق را با دلایل و معجزاتش ثابت و پابرجا می‌کند، گرچه گنهکاران خوش نداشته باشند.
(فرض کنید شخصی از خارج آمد و به مسئولان ما گفت من می‌توانم اقتصاد شما را اصلاح کنم و حرفی که می‌زند خلاف نظر رهبری و شورای نگهبان و مجلس و دولت است. در این صورت ممکن است مسئولان ما برای اینکه معلوم کنند حرف او باطل است متفکران را جمع کنند تا معلوم شود او باطل می‌گوید و به متفكران وعده‌هایی نیز می‌دهند. حال اگر آن فرد طرحی آورد که همۀ آن متفكران فهمیدند حرفشان اشتباه است و حرف اين فرد درست است اگر باز مسئولان بگویند این فرد يا همۀ متفكراني كه ود حكومت آنان را جمع كرد وابسته و مزدور هستند، شما در بارۀ اين مسؤلين چه مي‌گوييد؟)
فَمٰا آمَنَ لِمُوسىٰ إِلاّٰ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلىٰ خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعٰالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ ﴿يونس، 83﴾
پس کسی به موسی ایمان نیاورد، مگر فرزندانی [انگشت شمار] از قومش آن هم با ترسی [شدید] از فرعون و اشراف و سران قوم خودشان که مبادا فرعونیان آنان را شکنجه و عذاب دهند؛ و مسلماً فرعون در سرزمین مصر برتری خواه، و [در گناه، معصیت و ستم و آدم‌کشی] از اسراف کاران بود.
(طبق این آیه کسی از قبطی‌ها غیر از یک نفر که مؤمن آل فرعون بود به موسی ایمان نیاورد. از قوم موسی نیز افراد مسن ایمان نیاوردند بلکه جوان‌ها ایمان آوردند. این خیلی جالب است. جالب است که قرآن روی کلمۀ ذریه حساس شده است که به معنای جوان‌هاست. جوان‌ها پاک‌تر هستند و زود به حق ایمان می‌آورند ولی بزرگ‌ترها وابستگی بیشتری دارند و ایمان نمی‌آورند. حتی تملق می‌کنند و می‌گویند چاره‌ای نداریم.
یادم هست در سفر حج سال 1374 كه من معين روحاني حج بودم به یکی از زائران گفتم مقلد چه کسی هستی؟ او گفت مقلد آیت الله فاضل لنکرانی و وقتی من نام آن مرجع را در برگه نوشتم به من مخفيانه گفت من مقلد آیت الله منتظری هستم. او احتیاط می‌کرد که کسی نفهمد مقلد کیست. به هر حال مسن‌ها محتاطند و جوان‌ها آزادتر هستند. زن و بچه و پستی ندارد.
همین الآن نیز می‌بینیم همه می‌گویند در کشور مشکل هست ولی جوان‌ها هستند که پا به میدان می‌گذارند. بله مسئولین كشور ما افراد پیر حدود 90 ساله هستند و جوان‌ها بیکار هستند در حالی که جوان‌ها سوادشان بالاتر است. چرا بی سوادها حاکم بر با سوادها هستند؟)
وَ قٰالَ مُوسىٰ يٰا قَوْمِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُسْلِمِينَ ﴿يونس، 84﴾
و موسی گفت: ای قوم من! اگر به خدا ایمان آورده اید، پس بر او توکل کنید اگر از تسلیم شدگان [در برابر فرمان های حق] هستید.
فَقٰالُوا عَلَى اللّٰهِ تَوَكَّلْنٰا رَبَّنٰا لاٰ تَجْعَلْنٰا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظّٰالِمِينَ ﴿يونس، 85﴾
پس گفتند: ما فقط بر خدا توکل کردیم. پروردگارا! ما را دستخوش شکنجه و عذاب ستمکاران قرار مده.
وَ نَجِّنٰا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكٰافِرِينَ ﴿يونس، 86﴾
و ما را به رحمتت از گروه کافران رهایی ده.
وَ أَوْحَيْنٰا إِلىٰ مُوسىٰ وَ أَخِيهِ أَنْ تَبَوَّءٰا لِقَوْمِكُمٰا بِمِصْرَ بُيُوتاً وَ اجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَ أَقِيمُوا الصَّلاٰةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿يونس، 87﴾
و به موسی و برادرش وحی کردیم که خانه هایی در سرزمین مصر برای قوم خود فراهم آورید، و خانه هایتان را روبروی هم قرار دهید، و نماز را برپا دارید، و مؤمنان را [به رهایی از چنگال فرعونیان] مژده ده.
با این آیات فرعونیان را شناختیم. بعد از این آیات است که موسی دعا می‌کند. حال اگر کسی بگوید دعای موسی نفرین است باز ممکن است کسی بگوید این فرعونیان حقشان است که چنین نفرین شوند ولی من می‌گویم نفرین نیست بلکه دعای موسی است تا باز فرعونیان برگردند. پس به آیۀ مورد بحث برمی‌گردیم:
وَ قٰالَ مُوسىٰ رَبَّنٰا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِينَةً وَ أَمْوٰالاً فِي الْحَيٰاةِ الدُّنْيٰا رَبَّنٰا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلىٰ أَمْوٰالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَلاٰ يُؤْمِنُوا حَتّٰى يَرَوُا الْعَذٰابَ الْأَلِيمَ ﴿يونس، 88﴾
و موسی گفت: پروردگارا! فرعون و اشراف و سرانش را در زندگی دنیا زیور و زینت [بسیار] و اموال [فراوان] داده‌ای که [نهایتاً مردم را] از راه تو گمراه کنند، پروردگارا! اموالشان را نابود کن و دل‌هایشان را محكم گردان که اينان تا گرفتار عذاب دردناك نشوند ايمان نمي‌آورند.
لام در عبارت رَبَّنٰا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ لام عاقبت است یعنی نتیجۀ پول داشتن آنها این است که مردم را از راه خدا گمراه می‌کنند.
و اما دعای موسی که اموالشان را از آنها بگیر نفرین نیست بلکه ممکن است به این معنا باشد که اموالشان را بگیر تا مثل بقیه فقیر شوند و ایمان آورند. پس این احتمال نیز در عبارت هست.
و اما دعای وَ اشْدُدْ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ نیز دو پهلوست. آیا به این معناست که آنها را دچار قساوت قلب کن یا به این معناست که قلب آنها رابه سوی حق محکم کن.
همچنین عبارت فَلاٰ يُؤْمِنُوا حَتّٰى يَرَوُا الْعَذٰابَ الْأَلِيمَ نیز دو پهلوست یعنی كاري كن كه آنها ایمان نیاورند تا به جهنم بروند یا اینکه آنها ایمان نمی‌آورند تا وقتی که عذاب دردناك را ببینند. پس کاری کن که ایمان آورند.
در سوره‌های دیگر كه اين قسمت از داستان را نقل كرده است، بحث نفرین نیامده است و تنها در همین‌جاست. البته همین قصه در سوره اعراف نیز آمده است که از آیه 103 به بعد از این سوره می‌توانید مشاهده کنید. ما در اینجا به این آیات نیز اشاره می‌کنیم:
ثُمَّ بَعَثْنٰا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسىٰ بِآيٰاتِنٰا إِلىٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَظَلَمُوا بِهٰا فَانْظُرْ كَيْفَ كٰانَ عٰاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ﴿الأعراف، 103﴾
سپس بعد از پیامبران گذشته موسی را با آیات خود به سوی فرعون و اشراف و سران قومش فرستادیم؛ ولی آنان به آن آیات ستم ورزیدند. پس با تأمل بنگر که سرانجام مفسدین و تبهکاران چگونه بود؟
وَ قٰالَ مُوسىٰ يٰا فِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعٰالَمِينَ ﴿الأعراف، 104﴾
وموسی گفت: ای فرعون! یقیناً من فرستاده ای از سوی پروردگار جهانیانم.
حَقِيقٌ عَلىٰ أَنْ لاٰ أَقُولَ عَلَى اللّٰهِ إِلاَّ الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرٰائِيلَ ﴿الأعراف، 105﴾
سزوار است که درباره خدا سخنی جز حق نگویم. بی تردید من دلیلی روشن [بر صدق رسالتم] از سوی پروردگارتان برای شما آورده ام، [از حکومت ظالمانه ات دست بردار] و بنی اسرائیل را [برای کوچ کردن از این سرزمین] با من روانه کن.
قٰالَ إِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِآيَةٍ فَأْتِ بِهٰا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصّٰادِقِينَ ﴿الأعراف، 106﴾
[فرعون] گفت: اگر [در ادعای پیامبری] از راستگویانی چنانچه معجزه ای آورده ای آن را ارائه کن.
فَأَلْقىٰ عَصٰاهُ فَإِذٰا هِيَ ثُعْبٰانٌ مُبِينٌ ﴿الأعراف، 107﴾
پس موسی عصایش را انداخت، پس به ناگاه اژدهایی آشکار شد.
وَ نَزَعَ يَدَهُ فَإِذٰا هِيَ بَيْضٰاءُ لِلنّٰاظِرِينَ ﴿الأعراف، 108﴾
و دستش را از گریبانش بیرون کشید که ناگاه دست برای بینندگان سپید و درخشان گشت.
قٰالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ إِنَّ هٰذٰا لَسٰاحِرٌ عَلِيمٌ ﴿الأعراف، 109﴾
اشراف و سران قوم فرعون گفتند: قطعاً این جادوگری [زبردست و] داناست.
يُرِيدُ أَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ فَمٰا ذٰا تَأْمُرُونَ ﴿الأعراف، 110﴾
می‌خواهد شما را از سرزمینتان بیرون کند؛ اینک [درباره او] چه نظری می‌دهید؟
قٰالُوا أَرْجِهْ وَ أَخٰاهُ وَ أَرْسِلْ فِي الْمَدٰائِنِ حٰاشِرِينَ ﴿الأعراف، 111﴾
گفتند: او و برادرش را به تأخیر انداز و نیروهای گردآورنده را به شهرها روانه کن.
يَأْتُوكَ بِكُلِّ سٰاحِرٍ عَلِيمٍ ﴿الأعراف، 112﴾
تا هر جادوگری دانا را به نزد تو آورند.
وَ جٰاءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قٰالُوا إِنَّ لَنٰا لَأَجْراً إِنْ كُنّٰا نَحْنُ الْغٰالِبِينَ ﴿الأعراف، 113﴾
و جادوگران نزد فرعون آمدند [و] گفتند: آیا اگر پیروز شویم، برای ما پاداش و مزد قابل توجهی خواهد بود؟
قٰالَ نَعَمْ وَ إِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ ﴿الأعراف، 114﴾
گفت: آری، و یقیناً از مقرّبان خواهید بود.
قٰالُوا يٰا مُوسىٰ إِمّٰا أَنْ تُلْقِيَ وَ إِمّٰا أَنْ نَكُونَ نَحْنُ الْمُلْقِينَ ﴿الأعراف، 115﴾
جادوگران گفتند: ای موسی! یا تو [چوب دست خود را] بینداز، یا اینکه ما می‌اندازیم.
قٰالَ أَلْقُوا فَلَمّٰا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْيُنَ النّٰاسِ وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ وَ جٰاؤُ بِسِحْرٍ عَظِيمٍ ﴿الأعراف، 116﴾
[موسی] گفت: شما بیندازید. هنگامی که انداختند، چشم های مردم را جادو کردند و آنان را سخت ترساندند، و جادویی بزرگ و شگفت آور به میان آوردند.
وَ أَوْحَيْنٰا إِلىٰ مُوسىٰ أَنْ أَلْقِ عَصٰاكَ فَإِذٰا هِيَ تَلْقَفُ مٰا يَأْفِكُونَ ﴿الأعراف، 117﴾
و به موسی وحی کردیم: عصایت را بینداز. ناگهان آنچه را جادوگران به دروغ بافته بودند، به سرعت بلعید!
فَوَقَعَ الْحَقُّ وَ بَطَلَ مٰا كٰانُوا يَعْمَلُونَ ﴿الأعراف، 118﴾
پس حق ثابت شد و آنچه را همواره جادوگران [به عنوان سِحر] انجام می‌دادند، باطل و پوچ گشت.
فَغُلِبُوا هُنٰالِكَ وَ انْقَلَبُوا صٰاغِرِينَ ﴿الأعراف، 119﴾
پس [فرعونیان] در آنجا مغلوب شدند و با ذلت و خواری بازگشتند.
وَ أُلْقِيَ السَّحَرَةُ سٰاجِدِينَ ﴿الأعراف، 120﴾
و جادوگران [با دیدن آن معجزه عظیم و باطل شدن سِحر خویش] به سجده افتادند.
قٰالُوا آمَنّٰا بِرَبِّ الْعٰالَمِينَ ﴿الأعراف، 121﴾
گفتند: [از روی حقیقت] به پروردگار جهانیان ایمان آوردیم،
رَبِّ مُوسىٰ وَ هٰارُونَ ﴿الأعراف، 122﴾
پروردگار موسی و هارون.
قٰالَ فِرْعَوْنُ آمَنْتُمْ بِهِ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّ هٰذٰا لَمَكْرٌ مَكَرْتُمُوهُ فِي الْمَدِينَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْهٰا أَهْلَهٰا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴿الأعراف، 123﴾
فرعون گفت: آیا پیش از آنکه من به شما اجازه دهم به او ایمان آوردید؟! مسلماً این توطئه و نیرنگی است که [شما و موسی] در این شهر برپا کرده اید تا مردمش را از آن بیرون کنید، ولی به زودی خواهید دانست.
لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ مِنْ خِلاٰفٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ ﴿الأعراف، 124﴾
قطعاً دست ها و پاهایتان را یکی از چپ و یکی از راست جدا می‌کنم، سپس همه شما را به دار خواهم آویخت.
قٰالُوا إِنّٰا إِلىٰ رَبِّنٰا مُنْقَلِبُونَ ﴿الأعراف، 125﴾
گفتند: ما به سوی پروردگارمان بازمی‌گردیم [بنابراین ترسی از تو نداریم.]
وَ مٰا تَنْقِمُ مِنّٰا إِلاّٰ أَنْ آمَنّٰا بِآيٰاتِ رَبِّنٰا لَمّٰا جٰاءَتْنٰا رَبَّنٰا أَفْرِغْ عَلَيْنٰا صَبْراً وَ تَوَفَّنٰا مُسْلِمِينَ ﴿الأعراف، 126﴾
و تو ما را جز به این سبب به کیفر نمی‌رسانی که ما به آیات پروردگارمان هنگامی که به سوی ما آمد، ایمان آوردیم. [آن گاه به دعا روی آوردند و گفتند:] پروردگارا! صبر و شکیبایی بر ما فرو ریز و ما را در حالی که تسلیم [فرمان ها و احکامت] باشیم، بمیران.
وَ قٰالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسىٰ وَ قَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ يَذَرَكَ وَ آلِهَتَكَ قٰالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنٰاءَهُمْ وَ نَسْتَحْيِي نِسٰاءَهُمْ وَ إِنّٰا فَوْقَهُمْ قٰاهِرُونَ ﴿الأعراف، 127﴾
اشراف و سران قوم فرعون گفتند: آیا موسی و قومش را رها می‌کنی تا در این سرزمین فساد و تباهی کنند و تو و معبودهایت را واگذارند؟ گفت: به زودی پسرانشان را به صورتی وسیع و گسترده به قتل می‌رسانیم و زنانشان را زنده می‌گذاریم و ما بر آنان چیره و مُسلّطیم.
قٰالَ مُوسىٰ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللّٰهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلّٰهِ يُورِثُهٰا مَنْ يَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ الْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ﴿الأعراف، 128﴾
موسی به قومش گفت: از خدا یاری بخواهید، و شکیبایی ورزید، یقیناً زمین در سیطره مالکیّت و فرمانروایی خداست، آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد می‌بخشد، و سرانجام نیک، برای پرهیزکاران است.
قٰالُوا أُوذِينٰا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِيَنٰا وَ مِنْ بَعْدِ مٰا جِئْتَنٰا قٰالَ عَسىٰ رَبُّكُمْ أَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَ يَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ ﴿الأعراف، 129﴾
گفتند: پیش از آنکه تو نزد ما بیایی شکنجه و آزار شدیم، و نیز پس از آنکه آمده ای [مورد شکنجه و آزاریم]. گفت: امید است که پروردگارتان دشمنانتان را نابود کند، و شما را در این سرزمین، جانشین [آنان] گرداند، پس بنگرد که شما [پس از فرعونیان] چگونه عمل می‌کنید؟
وَ لَقَدْ أَخَذْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِينَ وَ نَقْصٍ مِنَ الثَّمَرٰاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ﴿الأعراف، 130﴾
و فرعونیان را به قحطی و خشکسالی های متعدد و کمبود بسیار شدیدِ بخشی از محصولات دچار نمودیم تا متذکّر شوند.
(این آیه می‌تواند جواب همان دعای موسی در سوره یونس باشد.)
فَإِذٰا جٰاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قٰالُوا لَنٰا هٰذِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسىٰ وَ مَنْ مَعَهُ أَلاٰ إِنَّمٰا طٰائِرُهُمْ عِنْدَ اللّٰهِ وَ لٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لاٰ يَعْلَمُونَ ﴿الأعراف، 131﴾
پس هنگامی که رفاه و نعمت به آنان روی می‌کرد، می‌گفتند: این به سبب [شایستگیِ] خود ماست، و چون گزند و آسیبی به آنان می‌رسید، به موسی و همراهانش فال بد می‌زدند؛ آگاه باشید که [سررشته و] علت شومی و نحوست فرعونیان [که عکس العمل زشتی های خود آنان است] نزد خداست، ولی بیشترشان نمی‌دانند.
وَ قٰالُوا مَهْمٰا تَأْتِنٰا بِهِ مِنْ آيَةٍ لِتَسْحَرَنٰا بِهٰا فَمٰا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ ﴿الأعراف، 132﴾
فرعونیان گفتند: [ای موسی! از دعوتت دست بردار که] هر چه را به عنوان معجزه برای ما بیاوری تا به وسیله آن ما را جادو کنی به تو ایمان نمی‌آوریم.
فَأَرْسَلْنٰا عَلَيْهِمُ الطُّوفٰانَ وَ الْجَرٰادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفٰادِعَ وَ الدَّمَ آيٰاتٍ مُفَصَّلاٰتٍ فَاسْتَكْبَرُوا وَ كٰانُوا قَوْماً مُجْرِمِينَ ﴿الأعراف، 133﴾
پس ما توفان و هجوم ملخ و شپش و قورباغه و آلوده شدن وسایل زندگی را به خون که عذاب های گوناگونی بود به سوی آنان فرستادیم، باز هم تکبّر و سرکشی کردند و گروهی گناهکار بودند.
وَ لَمّٰا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قٰالُوا يٰا مُوسَى ادْعُ لَنٰا رَبَّكَ بِمٰا عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرٰائِيلَ ﴿الأعراف، 134﴾
و هرگاه عذاب بر آنان فرود آمد، گفتند: ای موسی! پروردگارت را به پیمانی که با تو دارد [و آن مستجاب کردن دعای توست] برای ما بخوان که اگر این عذاب را از ما برطرف کنی یقیناً به تو ایمان می‌آوریم و بنی اسرائیل را با تو روانه می‌کنیم.
فَلَمّٰا كَشَفْنٰا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلىٰ أَجَلٍ هُمْ بٰالِغُوهُ إِذٰا هُمْ يَنْكُثُونَ ﴿الأعراف، 135﴾
پس هنگامی که عذاب را تا مدتی که [می‌باید همه] آنان به پایان مهلت آن می رسیدند از ایشان برطرف کردیم، به دور از انتظار پیمانشان را می‌شکستند.
(خدا نکند کشور ما این گونه باشد که دائما به مردم می‌گویند به خانه برگردید و اعتراض نکنید ولی دوباره خلف وعده می‌کنند)
فَانْتَقَمْنٰا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنٰاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيٰاتِنٰا وَ كٰانُوا عَنْهٰا غٰافِلِينَ ﴿الأعراف، 136﴾
نهایتاً به سبب اینکه آیات ما را تکذیب کردند، و از آنها غافل و بی خبر بودند، از آنان انتقام گرفتیم و در دریا غرقشان کردیم.
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كٰانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشٰارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغٰارِبَهَا الَّتِي بٰارَكْنٰا فِيهٰا وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنىٰ عَلىٰ بَنِي إِسْرٰائِيلَ بِمٰا صَبَرُوا وَ دَمَّرْنٰا مٰا كٰانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ مٰا كٰانُوا يَعْرِشُونَ ﴿الأعراف، 137﴾
و به آن گروهی که همواره ناتوان و زبونشان شمرده بودند، نواحی شرقی و غربی آن سرزمین را که در آن [از جهت فراوانی نعمت، ارزانی و حاصل خیزی] برکت قرار داده بودیم، بخشیدیم؛ و وعده نیکوتر و زیباتر پروردگارت بر بنی اسرائیل به [پاداش] صبری که [بر سختی ها و بلاها] کردند تحقّق یافت، و آنچه را که همواره فرعون وفرعونیان [از کاخ و قصرهای مجلل] و سایه بان های خوش نشین می‌افراشتند، نابود کردیم.
سپس خدا در آیه 141 فرموده است:
وَ إِذْ أَنْجَيْنٰاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذٰابِ يُقَتِّلُونَ أَبْنٰاءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِسٰاءَكُمْ وَ فِي ذٰلِكُمْ بَلاٰءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ ﴿الأعراف، 141﴾
و [یاد کنید] هنگامی را که شما را از [چنگال ظالمانه] فرعونیان نجات دادیم، هم آنان که شما را به سخت ترین صورت شکنجه می‌کردند، [و به شکلی گسترده] پسرانتان را می‌کشتند، و زنانتان را [برای به عزا نشستن در مرگ پسران و بیگاری] زنده می‌گذاشتند، و برای شما در این [امور] آزمایشی بزرگ از سوی پروردگارتان بود.
علاوه بر این می‌توانید به سوره طه از آیه 71 به بعد و سوره شعراء از آیه 7 به بعد مراجعه کنید.
و اما بد نیست به آیه 103 سوره اسراء نیز اشاره کنم که می‌فرماید:
فَأَرٰادَ أَنْ يَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْنٰاهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِيعاً ﴿الإسراء، 103﴾
پس [به دنبال این گفتگو] فرعون تصمیم گرفت آنان را از آن سرزمین برکَنَد، ولی ما او و همه کسانی را که با او بودند، غرق کردیم.
در سوره نازعات نیز آمده است:
اِذْهَبْ إِلىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغىٰ ﴿النازعات، 17﴾
که به سوی فرعون برو؛ زیرا که طغیان کرده است.
فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلىٰ أَنْ تَزَكّٰى ﴿النازعات، 18﴾
پس به او بگو: می‌خواهی [از آلودگی شرک و طغیان] پاک و پاکیزه شوی؟
وَ أَهْدِيَكَ إِلىٰ رَبِّكَ فَتَخْشىٰ ﴿النازعات، 19﴾
من تو را به سوی پروردگارت راهنمایی می‌کنم تا از او بترسی [و از طغیان دست برداری.]
فَأَرٰاهُ الْآيَةَ الْكُبْرىٰ ﴿النازعات، 20﴾
پس آن معجزه بزرگ تر را به او نشان داد.
فَكَذَّبَ وَ عَصىٰ ﴿النازعات، 21﴾
ولی [او آن را] تکذیب کرد و سرپیچی نمود.
ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعىٰ ﴿النازعات، 22﴾
سپس [به حق] پشت کرد [و برای نابودی موسی] به تلاش برخاست!
فَحَشَرَ فَنٰادىٰ ﴿النازعات، 23﴾
پس [قومش را] گرد آورد، و ندا داد
فَقٰالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلىٰ ﴿النازعات، 24﴾
و گفت: من پروردگار بزرگ تر شما هستم.
فَأَخَذَهُ اللّٰهُ نَكٰالَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولىٰ ﴿النازعات، 25﴾
پس خدا هم [به کیفر این ادعای نابجا] او را به عذاب آخرت و دنیا دچار ساخت.
إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشىٰ ﴿النازعات، 26﴾
بی تردید در این سرگذشت برای کسی که [از عذاب خدا] بترسد عبرتی است.
با مجموع این آیات فهمیدیم که موسی نفرین نکرده است، وگرنه جا داشت كه خدا بگويد در پاسخ نفرين تو آنان را نابود كرديم.