سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن جلسه دوم تفسیر آیه 16 سوره بقره وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(ممکن است برای ورود به این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید.)
متن پیاده شدۀ این جلسه
نکات درس تفسیر – آیه 16 سوره بقره(2) (نوشته شده توسط یکی از شاگردان استاد عابدینی)
أُولٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلاٰلَةَ بِالْهُدىٰ فَمٰا رَبِحَتْ تِجٰارَتُهُمْ وَ مٰا كٰانُوا مُهْتَدِينَ ﴿البقرة، 16﴾
آنان کسانی هستند که گمراهی را به جای هدایت خریدند، پس تجارتشان سود نکرد و از راه یافتگان [به سوی حق] نبودند.
نکته 1: مالکیت اعتباری بر مبنای مالکیت حقیقی است یعنی مالکیت اعتباری نیز طبق قوانین مالکیت حقیقی پیش می‌رود. پس همان‌طور که افراد تلاش‌ها و استعدادهای متفاوت دارند طبیعتا مالکیت آنها نیز متفاوت است. بنابراین اشکالی ندارد که در مالکیت تفاوت باشد بر خلاف مارکسیست‌ها که می‌گویند همه باید مثل هم داشته باشند.
بیع و شراء به این معناست که اعتباری را از خودمان می‌کَنیم و به دیگری می‌دهیم یا بر عکس. حال اگر تعلق یک شیء به فرد کم باشد بیع معاطاتی انجام می‌شود ولی وقتی تعلق شیء به مالک زیاد باشد بیع با شروطی مثل ثبت و شاهد انجام می‌شود. و اما اگر قرار باشد این تعلق زیادتر شود و مثلا کلیه که یکی از اعضاء بدن است عوض شود شرائط سخت‌تر می‌شود. حال اگر قرار باشد بدن از روح جدا شود فوق العاده سخت است.
اینها همه مثال‌هایی بود که متعلق به بدن بود ولی ممکن است معامله مربوط به چیزهایی باشد که متعلق به روح است مثل هدایت و ضلالت که طبق آیۀ مورد بحث آن نیز قابل خرید و فروش است.
در این خرید و فروش طبیعتا باید سودش زیاد باشد تا انسان حاضر به انجام آن شود. ببینید مثلا اگر کسی می‌خواهد کلیۀ خود را بفروشد خیلی باید سود بدست آورد تا چنین کاری کند.
حال وقتی می‌خواهیم هدایت را بفروشیم و ضلالت بخریم واقعا چه سودی در مقابل این کار بدست می‌آید؟ شما فرض کنید تمام دنیا را به ما بدهند ولی آیا چنین معامله‌ای با صرفه هست یا نه؟
کَندن هدایت از انسان از کندن اعضاء و جوارح از انسان بالاتر است و در نتیجه سختی فراوانی دارد و اگر چنین شد دنیایی به انسان داده می‌شود که اعتباری است.
پس انسان در مقابل دادن هدایت هر چه بگیرد ضرر کرده است و معنای فَمٰا رَبِحَتْ تِجٰارَتُهُمْ همین است. کسی که یک امر حقیقی را می‌دهد و یک امر اعتباری بدست می‌آورد حتما ضرر کرده است.
هیچ جایی پیدا نمی‌کنیم که کسی دست از دین برداشته باشد و سود کرده باشد چون کسی که چنین می‌کند در واقع تکاملش را متوقف کرده است و چیزی بدست آورده است که زائل شدنی است.
و اما اگر کسی ضلالت را بدهد و هدایت را بخرد این تجارت مربحه است چون امور اعتباری را داده‌ایم و امور حقیقی گرفته‌ایم.
حرّ وقتی وارد لشگر امام حسین(ع) شد کشته شد و اگر نمی‌آمد نیز چه بسا در لشگر ابن زیاد کشته می‌شد ولی الآن که در لشگر امام حسین(ع) کشته شد تجارت سودآوری کرده است.
خود ما طلبه‌ها اگر وقت بگذاریم تا علممان زیاد شود تجارت سود آورتری کرده‌ایم تا وقت بگذاریم تا مال بدست آوریم.
دقت کنید که ما طلبه‌ها وقت می‌گذاریم و علمی بدست می‌آوریم که قابل دزدیده شدن نیست و تازه از طریق آن می‌توانیم متکامل شویم ولی کسی که دنبال پول بوده است همان وقت را از دست داده است و چیزی بدست آورده که قابل دزدیده شدن است و چه بسا کمال نیز از طریق آن بدست نیاورده باشد.
پس طلبه‌ها اگر از نداشتنِ مال می‌نالند هنوز از حقیقت علم و هدایت و تقوا آگاهی نیافته‌اند.
درست است که امام حسین(ع) به شهادت رسید ولی چیزهایی داشت که آنها ارزشمند بوده است. از امام حسین(ع) نقل شده است که:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَحْمَدُکَ عَلَى أَنْ أَکْرَمْتَنَا بِالنُّبُوَّةِ وَ عَلَّمْتَنَا الْقُرْآنَ وَ فَقَّهْتَنَا فِی الدِّینِ وَ جَعَلْتَ لَنَا أَسْمَاعاً وَ أَبْصَاراً وَ أَفْئِدَةً فَاجْعَلْنَا مِنَ الشَّاکِرِین
ترجمه: «خدایا! تو را مى ستایم که بر ما خاندان ، با نبوت ، کرامت بخشیدى و قرآن را به ما آموختى و به دین و آیین مان آشنا ساختى و بر ما گوش (حق شنو) و چشم (حق بین ) و قلب (روشن ) عطا فرموده اى پس ما را از شاکران قرار بده» (الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد ج2 ص91)
این چیزها مهم است ولی متأسفانه برخی از ما بیشتر در مورد مسائل مادی و دنیوی حساس هستیم. ممکن است کسی ثروتمند باشد و مردم جلو او بلند شوند ولی جلو ما بلند نشوند. حال آیا واقعا چیزی از ما کم شده است؟
نکته 2: دقت کنید که عبارت فَمٰا رَبِحَتْ تِجٰارَتُهُمْ همان زیان است. توجه کنید که در معاملات دنیوی اگر تجارت، سود نداد ضرورتا ضرری اتفاق نیفتاده است ولی در معاملات روحی، عدم سود همان زیان است.
حال چرا بجای تعبیر فَمٰا رَبِحَتْ تِجٰارَتُهُمْ از عبارت «خسرت: ضرر کردند» استفاده نشد؟
جواب این است که عاقلان، برای سود بودن تجارت می‌کنند و در اینجا می‌خواهد بگوید اینها سود نبردند و با این بیان خلاف مقتضای حال صحبت نکرده باشد.
نکته 3: تعبیر وَ مٰا كٰانُوا مُهْتَدِينَ به این معناست که آنها به سوی نحوۀ تجارت هدایت نشدند یعنی ندانستند که چگونه تجارت کنند.
طبق این معنا این عبارت با تفسیری که ما از آیات قبلی کردیم منافاتی ندارد که گفتیم این آیات می‌تواند در مورد منافقانی باشد که قبلا ایمان داشته‌اند و این حرف با تعبیر وَ مٰا كٰانُوا مُهْتَدِينَ با توجه به معنایی که از آن کردیم سازگاری کامل دارد چرا که منظور از این عبارت هدایت به دین نیست بلکه هدایت به نحوۀ تجارت است.