سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی جلسه شانزدهم شرح دعای ابوحمزه وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(برای ورود به این لینک باید قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید.)
متن پیاده شدۀ این جلسه
جلسه شانزدهم شرح دعای ابوحمزه
إِذا رَأَيْتُ مَوْلاىَ ذُنُوبِى فَزِعْتُ، وَ إِذا رَأَيْتُ كَرَمَكَ طَمِعْتُ
ترجمه: «مولای من هرگاه گناهانم را می‌بینم بی‌تاب می‌شوم و هرگاه کرمت را مشاهده می‌کنم، به طمع می‌افتم»
جلسۀ گذشته به مناسبت تعبیر مورد بحث پیرامون ذنب صحبت کردیم و گفتیم کارهای انسان دارای تبعات است. حال برخی از این کارها تبعات آخرتی دارد و انسان را جهنمی می‌کند ولی برخی از آنها تبعات دنیوی دارد و ضرورتا گناه نیست مثل اینکه وقتی حضرت علی(ع) در جنگ‌ها عده‌ای از مشرکان را کشته است این کار عاملی برای این شد که کینۀ حضرت را به دل بگیرند. البته کار حضرت بد نبوده ولی به هر حال چنین تبعاتی داشته است.
در سورۀ فتح نیز ذنب به همین معنا بکار رفته است. در سوره فتح آمده است:
إِنّٰا فَتَحْنٰا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً ﴿الفتح، 1﴾
به راستی ما برای تو پیروزی آشکاری فراهم آوردیم؛
لِيَغْفِرَ لَكَ اللّٰهُ مٰا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ مٰا تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِرٰاطاً مُسْتَقِيماً ﴿الفتح، 2﴾
تا خدا [با این پیروزی آشکار] آنچه را [به وسیله دشمنان از توطئه ها و موانع و مشکلات در راه پیشرفت دعوتت به اسلام] در گذشته پیش آمده و آینده پیش خواهد آمد از میان بردارد، و نعمتش را بر تو کامل کند، و به راهی راست راهنمایی‌ات نماید؛
ذنب در اینجا به معنای گناه نیست بلکه مراد این است که اصرار تو بر صلح حدیبیه موجب شده که آن کینه‌های قبلی که نسبت به تو داشتند از بین برود. همچنین کینه‌هایی که در آینده به وجود می‌آید وقتی به این صلح حدیبیه نگاه می‌شود که چقدر پیامبر(ص) کوتاه آمده موجب از بین رفتن آن کینه‌ها می‌شود. پس کسانی که بعدا به پیامبر(ص) این را می‌چسبانند که ایشان جنگ طلب بوده است این شبهات با این فتح که صلح حدیبیه است بر طرف می‌شود. در واقع صلح حدیبیه بدبینی‌هایی که قبلا بوده و بعدا خواهد بود را از بین خواهد برد.
و اما آنچه که واقعا گناه است غیر از آخرت، اثرات دنیوی نیز دارد. در قرآن آمده است:
ظَهَرَ الْفَسٰادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمٰا كَسَبَتْ أَيْدِي النّٰاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿الروم، 41﴾
در خشکی و دریا به سبب اعمال زشتی که مردم به دست خود مرتکب شدند، فساد و تباهی نمودار شده است تا [خدا کیفر] برخی از آنچه را انجام داده‌اند به آنان بچشاند، باشد که [از گناه و طغیان] برگردند.
پس اگر کار بد بکنیم اثرش را در دنیا و آخرت می‌بینیم. در سوره جاثیه آمده است:
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئٰاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ سَوٰاءً مَحْيٰاهُمْ وَ مَمٰاتُهُمْ سٰاءَ مٰا يَحْكُمُونَ ﴿الجاثية، 21﴾
آیا کسانی که مرتکب گناهان شدند، گمان دارند آنان را مانند کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، قرار می‌دهیم که زندگی و مرگشان یکسان باشد؟ چه بد داوری می‌کنند.
پس خداوند که عادل است حتما بین خوب و بد تفاوت خواهد گذاشت.
در سوره اعراف نیز آمده است:
وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرىٰ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنٰا عَلَيْهِمْ بَرَكٰاتٍ مِنَ السَّمٰاءِ وَ الْأَرْضِ وَ لٰكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنٰاهُمْ بِمٰا كٰانُوا يَكْسِبُونَ ﴿الأعراف، 96﴾
و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و پرهیزکاری پیشه می‌کردند، یقیناً [درهایِ] برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم، ولی [آیات الهی و پیامبران را] تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالی که همواره مرتکب می‌شدند [به عذابی سخت] گرفتیم.
در خطبۀ 143 نهج البلاغه آمده است:
إِنَّ اللَّهَ يَبْتَلِي عِبَادَهُ عِنْدَ الْأَعْمَالِ السَّيِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمَرَاتِ وَ حَبْسِ الْبَرَكَاتِ وَ إِغْلَاقِ خَزَائِنِ الْخَيْرَاتِ، لِيَتُوبَ تَائِبٌ وَ يُقْلِعَ مُقْلِعٌ وَ يَتَذَكَّرَ مُتَذَكِّرٌ وَ يَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ، وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الِاسْتِغْفَارَ سَبَباً لِدُرُورِ الرِّزْقِ وَ رَحْمَةِ الْخَلْقِ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ «اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً»؛ فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً اسْتَقْبَلَ تَوْبَتَهُ وَ اسْتَقَالَ خَطِيئَتَهُ وَ بَادَرَ مَنِيَّتَهُ.
ترجمه: خداوند بندگان خود را كه گناه كارند، با كمبود ميوه ها، و جلوگيرى از نزول بركات، و بستن در گنج هاى خيرات، آزمايش مى كند، براى آن كه توبه كننده اى باز گردد، و گناهكار، دل از معصيت بكند، و پند گيرنده، پند گيرد، و باز دارنده، راه نافرمانى را بر بندگان خدا ببندد، و همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسيله دائمى فرو ريختن روزى، و موجب رحمت آفريدگان قرار داد و فرمود: «از پروردگار خود آمرزش بخواهيد، كه آمرزنده است، بركات خود را از آسمان بر شما فرو مى بارد، و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را يارى مى دهد، و باغستان ها و نهرهاى پر آب در اختيار شما مى گذارد».
پس رحمت خدا بر آن كس كه به استقبال توبه رود، و از گناهان خود پوزش طلبد، و پيش از آن كه مرگ او فرارسد، اصلاح گردد.
البته این اتفاقات ضرورتا معجزه نیست بلکه چه بسا نتیجۀ کارهای طبیعی خودمان است. وقتی بدون حساب آب‌های زیرزمینی را کشیدیم به دردی مبتلا می‌شویم که الآن دچارش هستیم. از آن طرف اگر اصول را رعایت کردیم طبیعت نیز سالم‌تر خواهد بود و باران نیز بر طبق قاعده خواهد بارید.
و اما در مورد تعبیر وَ إِذا رَأَيْتُ كَرَمَكَ طَمِعْتُ این تصور که خدا حتما باید گنه‌کار را عذاب کند زیر سؤال می‌رود. برخی می‌گویند معنا ندارد خدا گنه‌کاران را ببخشد ولی این حرف صحیح نیست. اینکه فکر کنیم راه توبه بسته است موجب می‌شود که جنایت‌کاران با خود بگویند آب از سرمان گذشت، چه یک وجب چه صد وجب.
ولی اگر در تصور مجرم این باشد که امکان بازگشت هست بالاخره ممکن است جرمش را ترک کند.
پیامبر(ص) به گونه‌ای عمل کرد که قوم جنایت‌کار یکی یکی خوب شدند و این دلالت دارد که پیامبر(ص) مسیر درستی را رفته است. ایشان حتی گنه‌کاران را می‌بخشید و راه را برای آنها باز می‌گذاشت.
پس کسی نگوید کار خدا بخشیدن است ولی کار ما انتقام. خیر، روش خدا روش صحیح است و ما نیز باید مثل خدا اهل بخشش باشیم. ما باید سعی کنیم تا جایی که ممکن است صفات الهی را در خود متبلور کنیم.