سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی تفسیر آیات 19 و 20 سوره بقره وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(ممکن است برای باز شدن این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)
متن پیاده شدۀ این جلسه
نکات درس تفسیر – آیات 19 و 20 سوره بقره(نوشته شده توسط یکی از شاگردان استاد عابدینی)
أَوْ كَصَيِّبٍ مِنَ السَّمٰاءِ فِيهِ ظُلُمٰاتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصٰابِعَهُمْ فِي آذٰانِهِمْ مِنَ الصَّوٰاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَ اللّٰهُ مُحِيطٌ بِالْكٰافِرِينَ ﴿البقرة، 19﴾
یا [سرگذشت آنان] سرگذشتِ [دچار شدگان به] رگباری شدید از آسمان است که در آن تاریکی‌ها و رعد و برقی است، [آنان] انگشتانشان را از [صدایِ هولناکِ] صاعقه‌ها به خاطر بیم مرگ در گوش‌هایشان می‌گذارند [در حالی که راه گریزی از مرگ برای آنان نیست] و خدا به کافرانْ احاطه [همه جانبه] دارد.
يَكٰادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصٰارَهُمْ كُلَّمٰا أَضٰاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَ إِذٰا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قٰامُوا وَ لَوْ شٰاءَ اللّٰهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصٰارِهِمْ إِنَّ اللّٰهَ عَلىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿البقرة، 20﴾
نزدیک است که آن برقِ [بسیار رخشنده، روشنیِ] چشم‌های آنان را برباید؛ زمانی که آنان را روشنی دهد، در آن روشنی راه می‌روند و چون محیط را بر آنان تاریک کند، می‌ایستند و اگر خدا می‌خواست [شنواییِ] گوش و [بیناییِ] چشم آنان را نابود می‌کرد؛ زیرا خدا بر هر کاری تواناست.
نکته 1: با اینکه در آیات قبلی راجع به منافقان توضیح داده شد به خاطر مشکل بودن بحث مَثَل نیز زده شده است. اتفاقا مَثَل زدن دأب قرآن است و در آیات مختلف برای موضوعات گوناگون مَثَل زده شده است. حال با توجه به مشکل بودن شناخت منافقان به خصوص گروه سوم در اینجا برای آنها مثل زده شده است. به هر حال منافق کسی است که ادعای ایمان می‌کند و از طرفی می‌بینیم که با دشمنان سر و سرّی دارد. در اسلام نیز تهمت زدن و گمان بد حرام است. این امور موجب اضطرابی بین مؤمنان می‌شود. پس شناخت این گروه نیاز به دقت زیادی دارد و به همین خاطر برای این گروه مَثَل زده شده است.
نکته 2: دقت کنید که در آیات مورد بحث از تعبیر مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي استفاده شده است در حالی که می‌توانست بگوید مَثَلُهُمْ كَالَّذِي …. مثل آیه 35 سوره نور که در آن نیز تنها یک بار واژۀ مَثَل آورده شده و گفته شده است که: اَللّٰهُ نُورُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكٰاةٍ ….. و نگفته است مَثَلُ نُورِهِ كَمَثَلِ المِشْكٰاةٍ
باید بررسی کرد که این تفاوت در مَثَل زدن که در یکی واژۀ «مَثَل» تکرار شده و در یکی نشده چه نکته‌ای دارد؟
بنده فعلا جواب این سؤال را نمی‌دانم و باید در این زمینه بیشتر تحقیق کنم. دوستان اگر مطلبی در این زمینه به ذهنشان رسید حتما به من تذکر دهند.
نکته 3: در رابطۀ با تطبیق مَثَل بر مُمَثَّل در این آیات برخی سریع رد شده‌اند و آنها نیز که وارد بحث شده‌اند اختلاف زیادی با هم دارند. پس بحث این آیه دقیق است و باید نسبت به آن دقت زیادی داشت.
نکته 4: صیّب به معنای باران است که ریزش دارد و اگر به ابر نیز صیّب گفته شده از باب مجاز است.
نکته 5: برخی گفته‌اند مراد از كَصَيِّبٍ مِنَ السَّمٰاءِ قرآن است به این معنا که حقایق قرآن مثل باران از آسمان ریزش دارد ولی منافقان در برابر این حقایق وحشت دارند. قرآن نور است ولی برای عده‌ای به خاطر شبهاتی که دارند ظلمت به وجود می‌آید مثل کسانی که فکر می‌کنند تعبیر غروب خورشید در یک چشمه گل‌آلود در آیه 86 سوره کهف اشتباه است. سپس این افراد برای اینکه از قرآن چیزی نفهمند انگشت در گوش می‌کنند تا چیزی نفهمند.
این حرف چندان صحیح به نظر نمی‌رسد چون خود بحث منافقان مشکل بود و به همین خاطر مَثَل زده شد تا آسان‌تر شود نه اینکه فهم را سخت‌تر کند. اگر صیب را قرآن بگیریم باید تا آخرِ آیه مَثَل را با قرآن تطبیق دهیم که در این صورت به مشکل برخورد می‌کنیم.
حال چه بسا مراد از صیّب خود باران است که به دنبالش رعد و برق و صاعقه است و منافق در مقابل چنین امری قرار گرفته است. شخصی که در این آیه از او صحبت شده آنقدر حول شده است که از ترس صاعقه به اشتباه، انگشتانش را در گوش‌هایش می‌کند. و این وحشت منافق را می‌رساند. منافق این کارها را می‌کند چون از مرگ می‌ترسد یعنی اوج ترس.
نکته 6: با اینکه بحث در این آیات مربوط به منافقان است ولی در انتهای آیه 19 از کافران صحبت شده است. از همینجا می‌توان فهمید که برخی احکام، ظاهری هستند و برخی باطنی. هرکسی شهادتین گفت حکم مسلمان را دارد ولی ایمان و کفر با قلب مرتبط است و منافق نزد خدا مسلمان نیست. پس تعبیر وَ اللّٰهُ مُحِيطٌ بِالْكٰافِرِينَ می‌خواهد بگوید اگرچه منافقان زرنگی می‌کنند ولی خدا به آنها احاطه دارد و می‌داند آنها چه می‌کنند. همچنین این تعبیر می‌تواند نوعی تسکین قلب به مؤمنان هم باشد.
نکته 7: تعبیر يَكٰادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصٰارَهُمْ دلالت دارد این برق فوق العاده زیاد است تا جایی که نزدیک است چشم‌ها را بزند.
نکته 8: در تعبیر كُلَّمٰا أَضٰاءَ لَهُمْ مَشَوْا فِيهِ وَ إِذٰا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قٰامُوا در قسمت اول لام و در قسمت دوم علی آمده است چرا که قسمت اول به نفع آنها و قسمت دوم به ضرر آنهاست.
نکته 9: در تعبیر وَ إِذٰا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قٰامُوا این سؤال مطرح است که چرا وقتی ظلمت آمد می‌ایستند در حالی که در تاریکی نیز می‌توان به اندازه‌ای حرکت کرد؟
در جواب می‌توان این چنین گفت که انگار آن ظلمت آنقدر شدید است که وقتی آمد فقط می‌توانند بایستند و قدرت راه رفتن ندارند چون شُکّه شده است.