سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی تفسیر آیات 22 و 23 سوره بقره وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(ممکن است برای وارد شدن به این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)
متن پیاده شدۀ این جلسه
نکات درس تفسیر – آیات 22 و 23 سوره بقره(نوشته شده توسط یکی از شاگردان استاد عابدینی)
اَلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرٰاشاً وَ السَّمٰاءَ بِنٰاءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرٰاتِ رِزْقاً لَكُمْ فَلاٰ تَجْعَلُوا لِلّٰهِ أَنْدٰاداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿البقرة، 22﴾
آن پروردگاری که زمین را برای شما بستری گسترده و آسمان را سقفی برافراشته قرار داد و از آسمان، آبی [مانند برف و باران] نازل کرد و به وسیله آن از میوه های گوناگون، رزق و روزی برای شما بیرون آورد؛ پس برای خدا شریکان و همتایانی قرار ندهید در حالی که می‌دانید [برای خدا در آفریدن و روزی دادن، شریک و همتایی وجود ندارد].
وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمّٰا نَزَّلْنٰا عَلىٰ عَبْدِنٰا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَدٰاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّٰهِ إِنْ كُنْتُمْ صٰادِقِينَ ﴿البقرة، 23﴾
و اگر در آنچه ما بر بنده خود محمّد (صلی الله علیه وآله) نازل کرده‌ایم، شک دارید [که وحی الهی است یا ساخته بشر] پس سوره‌ای مانند آن رابیاورید، و [برای این کار] غیر از خدا، شاهدان و گواهان خود را [از فُصحا و بُلغای بزرگ عرب به یاری] فرا خوانید، اگر راستگویید.
نکته 1: در این آیه ایدئولوژی و جهان‌بینی با یکدیگر مخلوط شده است. نهی از قرار دادن ندّ برای خدا ایدئولوژی است و جملات قبلی‌اش جهان‌بینی است.
نکته 2: آیۀ قبلی مربوط به آیات انفسی و آیه 22 مربوط به آیات آفاقی است.
نکته 3: ترتیب مطالب بیان شده در این آیه و آیۀ قبلی بسیار زیبا و قابل توجه است. وقتی انسان ایجاد شد نیاز به مکانی برای قرار گرفتن دارد. به همین خاطر برای او زمین خلق شد. سپس نیاز به امنیت دارد که چیزی بر سرش فرود نیاید و به همین خاطر آسمان قرار داده شد. سپس نوبت به رزق می‌رسد که در ادامه به آن اشاره شده است. پس در این آیات ترتیب منظمی در خلقت بیان شده است. ابتدا خلقت انسان و سپس زمین و بعد از آن آسمان و پس از آن، رزق و روزی.
نکته 2: در آیه 22 دو بار واژۀ سماء بکار رفته است که منظور از اولی آسمانی است که نهایتی ندارد و منظور از دومی مکان ابرهاست و به همین خاطر دو بار این کلمه بکار رفت و الا اگر هر دو به یک معنا بودند بجای تکرار از ضمیر استفاده می‌شد.
نکته 3: تعبیر أَنْزَلَ مِنَ السَّمٰاءِ مٰاءً دلالت دارد که آب از آسمان می‌آید و این نهایت دقت خدا در آفرینش است چرا که در این صورت آب به همۀ نقاط خواهد رسید ولی مثلا اگر آب از زمین نشت پیدا می‌کرد به کوه‌ها و برخی نقاط نمی‌رسید.
نکته 4: در این آیه و آیات قبل برخی جملات، خبری و برخی جملات، انشائی است. فلاسفه می‌گویند عقل عملی از عقل نظری استمداد می‌گیرد و جهان‌بینی، ایدئولوژی را می‌زاید. آقای سروش به این مطلب اشکال دارند و می‌گویند جهان بینی ایدئولوژی را تولید نمی‌کند و از هست، باید تولید نمی‌شود. ایشان با مرحوم مطهری نیز در این باره بحث‌هایی داشته‌اند.
البته دکتر سروش ارتباط بین هست‌ها و بایدها را قبول دارد ولی اینکه یکی دیگری را تولید می‌کند درست نمی‌داند.
ایشان می‌گوید طبق صورت‌های قضایای منطقی قضیه‌ای که هست دارد از آن باید نتیجه نمی‌شود. این حرف، صحیح است ولی باید توجه داشت که اگر یکی از قضایا هست بود و دیگری باید، می‌توان از آن باید نتیجه گرفت. همچنین اگر تمام قضایا هست بود با یک چاشنی می‌توان از آن باید نتیجه گرفت و در بحث ما چاشنی‌هایی وجود دارد مثل عقل عملی که وجوب شکر منعم را به ما متذکر می‌شود و با این چاشنی مسأله حل می‌شود.
پس خداوند حکیم در اینجا کلام حکیمانه فرموده است و طبق هیچ مشربی به آن اشکالی وارد نیست.
نکته 5: متعلق أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ حذف شده است که می‌تواند علم به خلقت خدا باشد یعنی وقتی می‌دانید که خدا خالق است پس نباید برای او شریکی قائل شوید. پس باید خالق را ربّ قرار داد. کسی که خلق کرده است به ربّ بودن سزاوارتر است. کسی که می‌گوید ربّ غیر از خالق است باید دلیل بیاورد.
نکته 6: به نظر می‌رسد که ما نیز در حدّ خودمان مشرک هستیم و تازه از مشرکان مکه بدتر هستیم. یکی از بت‌هایی که ما امروزه درست کرده‌ایم پول است که امری اعتباری است و برای بدست آوردن آن حرف‌های ناحق نیز می‌زنیم. همچنین رسیدن به مقامات اعتباری برای ما اهمیت پیدا کرده است تا جایی که حق و ناحق کرده تا بتوانیم فلان پست را بدست آوریم. آیا اینها شرک نیست؟
نکته 7: آیه 23 از یک جهت راحت و ساده است و در واقع «هل مِن مبارز» می‌طلبد و تحدی برای قرآن است ولی وقتی دقت کنیم متوجه خواهیم شد که ظرائفی دارد که فهم آیه را مشکل می‌کند. بنابراین باید با دقت آیه را بررسی کرد.
نکته 8: برخی از سؤالاتی که در مورد آیه 23 مطرح است عبارتند از: