برای شنیدن فایل صوتی جلسه سی و هفتم شرح دعای ابوحمزه ثمالی وارد لینک زیر شوید:

↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓

لینک این جلسه

(ممکن است برای باز شدن این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)

متن پیاده شدۀ این جلسه

جلسه سی و هفتم شرح دعای ابوحمزه

وَاخْتِمْ لِى بِخَيْرٍ،

ترجمه: «و عاقبت من را ختم به خیر کن»

در جلسه گذشته قدری در مورد عاقبت بخیری صحبت کردیم. البته توضیح دادیم که خودمان باید زمینۀ عاقبت بخیری را فراهم کنیم و مثلا در مورد تربیت فرزندانمان وقت بگذاریم.

همچنین گفتیم که عاقبت بخیری تنها به دنیا محدود نمی‌شود بلکه مهم‌تر از دنیا این است که دغدغۀ آخرت هم نداشته باشیم.

حال اگر در دنیا بد زندگی کردیم آخرتمان نیز بد است. پس عاقبت بخیری در آخرت با دنیای خوب مرتبط است. پس اینکه برخی می‌گویند فقط به نماز مشغول شوید تا آخرت بخیر شوید اشتباه است.

ما باید دنیای خوبی برای خود و آیندگانمان بسازیم و مثلا محیط زیست را خراب نکنیم. متأسفانه نسل امروز کاری کرده‌اند که برای نسل آینده چیزی باقی نمانده است. این‌گونه آخرت ما نیز آباد نخواهد شد.

و اما کسی نگوید مقصر این چیزها حکومت است چرا که نباید یادمان برود که دولت و حکومت را خود ما سر کار آورده‌ایم و کارهای آنها به پای ما نیز تمام خواهد شد. پس باید به آنها ایراد بگیریم که کارهای غیر تخصصی انجام ندهند.

و اما طبق آیه 89 سوره شعراء کسی در قیامت عاقبت بخیر است که قلب سلیم داشته باشد ولی متأسفانه از بچگی به ما کینه یاد داده‌اند. حال یا کینه نسبت به اسرائیل و آمریکا یا کینه نسبت به بچه همسایه که مادر به فرزندش بگوید مواظب باش اسباب بازی خود را به بچۀ همسایه ندهی.

در جامعۀ ما مردم را به گونه‌ای تربیت داده‌اند که باید دائما مرگ این گروه و آن گروه را بخواهیم. آیا پیامبر(ص) و مسلمانان در زمان خود بعد از نمازها برای ایران و روم که دشمنشان بودند شعار «مرگ بر» می‌دادند یا بر علیه مشرکان مکه مرگ می‌فرستادند؟

و اما شخصی در جواب این اشکال ما گفته بود باید تولی و تبری داشته باشیم و تبری به مرگ گفتن است ولی باید به ایشان جواب داد در چه زمانی ائمه بعد از نمازها بر دشمنانشان مرگ می‌فرستادند؟

متأسفانه قلب سلیم از ما گرفته شده و قلب ما پر از کینه شده است. علاوه بر این قلب ما از بخل و حسادت نیز پر شده است. در حالی که باید قلب ما پر از مهربانی و دوستی باشد تا همین‌ها را به بچه‌هایمان منتقل کنیم.

پس سعی کنیم قلب خود را قلب سلیم کنیم تا عاقبت بخیر شویم. البته قلب سلیم را خدا از همان ابتدای خلقت به همه داده است و به همین خاطر شاهد هستیم که بچه نه دروغ می‌گوید و نه حسادت دارد ولی کم کم در خانواده و مدرسه، قلبش از حالت سلیم بودن خارج می‌شود.

وقتی بچه‌ای می‌بیند که بچۀ همسایه با سرویس به مدرسه می‌رود ولی خودش پول مدرسه ندارد قلبش کینه‌ای می‌شود و حتی ممکن است در آینده بر علیه ثروتمندان کارهای افراطی انجام دهد. پس باید کاری کرد که چنین اتفاقاتی نیفتد. پول‌دارها به گونه‌ای قلبشان خراب می‌شود و فقراء با عقده‌ای شدن قلب خود را خراب می‌کنند و در نتیجه چنین جامعه‌ای در دنیا سعادت‌مند نمی‌شود و در آخرت نیز سعادت‌مند نخواهد شد. یادمان نرود که خدای آخرت خدای دنیا نیز هست. پس هم برای سعادت دنیا باید تلاش کرد و هم سعادت آخرت.

و اما یکی از راه‌های سعادت، شهادت است یعنی کسی در مقابل ظالمان بایستد و از حق دفاع کند و شهید شود. چنین کسی اگر از زندگی دنیایی بهره نمی‌برد ولی خدا در آخرت برای او جبران خواهد کرد. بله ما که به این مقام نرسیده‌ایم باید سعی کنیم سعادت دنیا و آخرت را برای خود فراهم کنیم.

یکی دیگر از چیزهایی که موجب حسن عاقبت می‌شود تقواست که به معنای خویشتن بانی است یعنی انسان خودش را در مقابل هوای نفس نگه دارد. نباید تنها دنبال چیزهایی برویم که دلمان بخواهد. باید دید آنچه دل می‌خواهد عاقلانه و شرعی هست یا نه؟ پس اگر قرار است در دنیا خوش باشیم منظور از این خوشی، خوشی عاقلانه است.

و اما جالب است که در کتاب شرح دعای ابوحمزه از آیت الله ایزدی بعد از جملۀ مورد بحث چند جمله‌ای از دعای ابوحمزه را جا انداخته و از حدود چند خط بعد شروع کرده است.

علت این امر ممکن است دو چیز باشد. یکی اینکه شاید این چند جلسه ضبط نشده یا اگر ضبط شده نوارهایش گم شده است. ممکن هم هست دلیلش تکراری بودن این چند جمله باشد چون محتوای این چند خط در جملات قبلی آمده است.

حال از همین مطلب بنده به نکته‌ای منتقل شدم و آن اینکه به ذهن من این چنین می‌آید که امام این دعای ابوحمزه را به چند نفر از شاگردان خود یاد داده است و هرکسی برای خودش نوشته است و نسخه‌ها با یکدیگر فرق می‌کرده است. سپس کسی که می‌خواسته این دعا را جمع آوری و برای ما نقل کند نوشته‌های مختلف را جمع و با هم مخلوط کرده است. به همین خاطر است که این دعا، هم خیلی بزرگ است و هم خیلی تکرار دارد و مثلا دعا برای حج خانۀ خدا چندین مرتبه در آن آمده است یا دعا برای عاقبت بخیری با عبارت دیگری نیز تکرار شده است.

پس به نظر می‌آید دعای ابوحمزه توسط چند شاگرد امام نوشته شده و شخصی همۀ این نوشته‌ها را با هم مخلوط کرده است.

وَاكْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ أَمْرِ دُنْياىَ وَآخِرَتِى،

ترجمه: «و مرا از آنچه بی‌قرارم کرده از کار دنیا و آخرتم کفایت کن»

آنچه که برای ما اهمیت دارد همان‌هاست که در جملات قبلی بیان شد مثل عاقبت بخیری.

وَلَا تُسَلِّطْ عَلَىَّ مَنْ لَايَرْحَمُنِى،

ترجمه: «و کسی که به من رحم نمی‌کند بر من چیره مساز»

ممکن است با خواندن این دعا آمریکا و اسرائیل به ذهن بیاید ولی باید دقت کرد که ممکن است مصداقش فرزندان خود ما باشند که بر ما مسلط شده و بر ما رحم نمی‌کنند.

وَاجْعَلْ عَلَىَّ مِنْكَ واقِيَةً باقِيَةً،

ترجمه: «و بر من از سوی خود نگهبانی همیشگی قرار ده»

واقیه به معنای نگهبان است و مراد این است که نگهبانی از طرف تو مرا از شرور دنیا و آخرت محافظت کند.

وَلَا تَسْلُبْنِى صالِحَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ

ترجمه: «و از من صلاحیت آنچه را که به من لطف کردی مگیر»

این جمله به این معناست که خدایا نعمت‌های خوبی که به من دادی را از من نگیر. مثلا سلامتی خیلی مهم است و ممکن است در آخر عمر آلزایمر بگیریم که حتی راه خانۀ خود را فراموش کنیم. در اینجا دعا می‌کنیم که این نعمت‌ها از ما گرفته نشود.

وَارْزُقْنِى مِنْ فَضْلِكَ رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَيِّباً؛

ترجمه: «و از فضلت روزی گسترده حلال پاکیزه نصیب من کن؛»

رزق وسیع زمانی خوب است که حلال و طیب باشد و در اینجا رزق وسیع با این دو قید درخواست شده است.

اللّٰهُمَّ احْرُسْنِى بِحَراسَتِكَ، وَاحْفَظْنِى بِحِفْظِكَ، وَاكْلَأْنِى بِكَلاءَتِكَ،

ترجمه: «خدایا، به نگهبانی‌ات مرا نگهبانی کن و به نگهداری‌ات مرا نگهدار و به پاسداری‌ات از من پاسداری کن»

در این تعبیر یک مطلب با سه بیان درخواست شده است.

وَارْزُقْنِى حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فِى عامِنا هٰذَا وَفِى كُلِّ عامٍ وَزِيارَةَ قَبْرِ نَبِيِّكَ وَالْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، وَلا تُخْلِنِى يَا رَبِّ مِنْ تِلْكَ الْمَشاهِدِ الشَّرِيفَةِ وَالْمَواقِفِ الْكَرِيمَةِ؛

ترجمه: «و زیارت خانه‌ات را در این سال و در هر سال و زیارت مرقد پیامبرت و امامان (درود بر آنان) را روزی من کن، پروردگارا از این مشاهد برجسته و با مزیّت و مواقف بس باارزش مرا محروم مساز؛»

این دعا نیز تقریبا تکرار است.

اللّٰهُمَّ تُبْ عَلَىَّ حَتَّىٰ لَاأَعْصِيَكَ،

ترجمه: «خدایا، به من روی آور تا نافرمانی‌ات نکنم»

توبۀ خدا بر بنده به این معناست که خدا به ما توجه کند و در این عبارت از خدا می‌خواهیم خدایا به ما توجهی کن تا موجب شود گناه نکنیم.

وَأَلْهِمْنِى الْخَيْرَ وَالْعَمَلَ بِهِ وَخَشْيَتَكَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ مَا أَبْقَيْتَنِى يَا رَبَّ الْعالَمِينَ .

ترجمه: «و خیر و عمل به آن و هراس از خودت را در شب و روز تا زمانی که زنده‌ام می‌داری ای پروردگار جهانیان به من الهام کن.»

این خیلی مهم است که انسان تا وقتی زنده است موارد درخواست شده در این دعا را داشته باشد.