سبد خرید شما خالی است.
سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی تفسیر آیات 24 و 25 سوره بقره وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(ممکن است به خاطر ضعیف بودن اینترنت برای ورود به این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)
متن پیاده شدۀ این جلسه
نکات درس تفسیر – آیات 24 و 25 سوره بقره (نوشته شده توسط یکی از شاگردان استاد عابدینی)
فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النّٰارَ الَّتِي وَقُودُهَا النّٰاسُ وَ الْحِجٰارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكٰافِرِينَ ﴿البقرة، 24﴾
و اگر این کار را انجام ندادید ـ که هرگز نمیتوانید انجام دهید ـ بنابراین از آتشی که هیزمش مردم و سنگهایند، بپرهیزید؛ آتشی که برای کافران آماده شده است.
وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنّٰاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ كُلَّمٰا رُزِقُوا مِنْهٰا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قٰالُوا هٰذَا الَّذِي رُزِقْنٰا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشٰابِهاً وَ لَهُمْ فِيهٰا أَزْوٰاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيهٰا خٰالِدُونَ ﴿البقرة، 25﴾
و کسانی را که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته [چون عبادت حق و خدمت به خلق] انجام داده اند، مژده ده که بهشتهایی ویژه آنان است که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است؛ هرگاه از آن بهشتها میوهای آماده به آنان دهند، گویند: این همان است که از پیشْ روزیِ ما نمودند، و از میوههای گوناگون که [در طعم و گوارایی و زیبایی] شبیهِ هم است، نزد آنان آورند؛ در آنجا برای ایشان همسرانی پاکیزه [از هر آلودگی] است؛ و در آن بهشت ها جاودانهاند.
نکته 1: بجای تعبیر فَاتَّقُوا النّٰارَ میتوانست بگوید «فآمِنُوا» ولی فَاتَّقُوا النّٰارَ گفت تا همه چیز را گفته باشد چون اگر میگفت «فآمِنُوا» این سؤال پیش میآمد که اگر ایمان نیاوردیم چه میشود؟ پس با آوردن تعبیر فَاتَّقُوا النّٰارَ تمام مطلب بیان شده و سؤالی باقی نمانده است.
دقت شود هر دلیلی به همان مقداری که دلالت دارد از مخاطب توقع قبول میرود. اگر دلیل یقینی بود از مخاطب توقع ایمان هست ولی اگر دلیل، مشکلی داشت نمیتوان از طرف مقابل تقاضای ایمان کرد.
حال در اینجا دلیل اگر چه عاجر کننده است ولی ضرورتا موجب ایمان نمیشود چرا که ممکن است شخص با خود بگوید شاید در آینده بتوان مثل قرآن را آورد.
پس در اینجا قرآن نمیگوید اگر نتوانستید مثل قرآن را بیاورید باید مؤمن شوید ولی میگوید مخالفت نکنید که در این صورت عذاب خواهید شد.
به بیان دیگر معجزات بیان شده در قرآن دو دسته هستند: برخی از آنها ابتدائا از طرف پیامبران آورده شده و مردم به خصوص آن معجزه را نخواستهاند. این موارد ضرورتا به دنبالش ایمان آوردن نیست. ولی برخی از معجزات، آنها هستند که خود مردم آن معجزات را خواستهاند مثل معجزۀ حضرت صالح که خواست مردم بود. در این موارد حتما باید به دنبال معجزه، ایمان باشد.
حال معجزه بودن قرآن از موارد نوع اول است که دلالت دارد مثل قرآن را نمیتوان آورد ولی اینکه به آن ایمان آورند بحث دیگری است.
پس ما باید همین روش را داشته باشیم و به اندازهای که دلیل دلالت دارد از طرف مقابل توقع داشته باشیم. مثلا اگر در بحث و مناظره طرف مقابل ساکت شد دلیل نیست که قانع شده است و باید دنبالهرو ما شود بلکه در این حد است که با ما مخالفت نکند.
نکته 2: بسیاری از افرادی که به پیامبر(ص) ایمان آوردند از این باب نبود که نمیتوانستند مثل قرآن را بیاورند بلکه با مشاهدۀ رفتار پیامبر(ص) به ایشان ایمان آوردند. بنابراین افراد برای ایمان داشتن دلایل مختلفی داشتهاند و این گونه نبوده که همه از طریق اعجاز قرآن ایمان آورده باشند.
نکته 3: در رابطۀ با آیه 25 چند سؤال مطرح است که در اینجا به آنها اشاره میکنیم:
الف) چرا در این آیه خدا خودش بشارت نداده بلکه به پیامبر(ص) گفته است تو بشارت بده؟
ب) الف و لام در الصالحات افادۀ عموم دارد یعنی همۀ اعمال صالح. این در حالی است که اصلا کسی نیست که همۀ اعمال صالح را انجام داده باشد. حتی پیامبر(ص) نیز نمیتواند همۀ اعمال صالح را جمعا انجام دهد چون بالاخره انسان محدود است و مثلا در حین انجام زکات نمیتواند حج بجا آورد.
ج) برخی با توجه به تعبیر جَنّٰاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ گفتهاند که قرآن مخصوص عربهاست چون آنها عاشق چنین باغهایی بودهاند و الا چنین تعبیری برای اهل شمال یا اهل اروپا جاذبهای ندارد.
د) با توجه به جملۀ هٰذَا الَّذِي رُزِقْنٰا مِنْ قَبْلُ قرار است هر آنچه که در دنیا بوده به ما بدهند در حالی که در ذهن ما این است که در بهشت چیز بهتری به ما میدهند. با این تعبیر ممکن است کسی بگوید اگر در بهشت همان چیزی که در دنیا هست را به ما میدهند پس چه کاری است که اینقدر در دنیا به خودمان زحمت بدهیم تا به بهشت برسیم؟
د) جاودان بودن بهشتیان که در انتهای آیه آمده است این اشکال را دارد که جاودانگی خودش موجب زدگی است و برای انسان کسالتآور میشود.
در ادامه به این سؤالات پاسخ خواهیم داد.
نکته 4: اینکه خدا در آیه 25 به پیامبر(ص) گفت تو بشارت بده برای این است که در آیات قبلی پیامبرش ثابت شد و حالا که پیامبری ایشان ثابت شد به ایشان میگوید تو بشارت بده. در واقع خدا ابتدائا پیامبرش را ثابت میکند و بعد به او وظیفۀ بشارت میدهد.
نکته 5: الف و لام در الصالحات افادۀ عموم دارد ولی مراد این نیست که از طاقت انسان خارج باشد. بالاخره در هنگام نماز انسان نمیتواند به پدر و مادر نیکی کند. پس مراد یک تعبیر عرفی است که انسان در حدّ توانش در همۀ کارهای خیر شرکت کند.
نکته 6: باید دقت داشت وصفی که در قرآن از بهشت آمده نمونهای اندک از بهشت واقعی است. در سوره رعد آمده است:
مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ أُكُلُهٰا دٰائِمٌ وَ ظِلُّهٰا تِلْكَ عُقْبَى الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ عُقْبَى الْكٰافِرِينَ النّٰارُ ﴿الرعد، 35﴾
صفت بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده [چنین است که] از زیر [درختانِ] آن نهرها جاری است، میوهها و سایهاش همیشگی است. این عاقبت و فرجام کسانی است که [در همه امور زندگی] پرهیزکاری کردند و فرجام کافران آتش است.
طبق این آیه تعبیر جَنّٰاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ تنها یک مَثَل برای تقریب به ذهن است نه اینکه بهشت تنها همین باشد. باز در آیۀ دیگری آمده است:
لَهُمْ مٰا يَشٰاؤُنَ فِيهٰا وَ لَدَيْنٰا مَزِيدٌ ﴿ق، 35﴾
در آنجا هرچه بخواهند برای آنان فراهم است، و نزد ما [نعمتهای] بیشتری است.
پس در بهشت هر آنچه که بهشتیان بخواهند فراهم است و محدود به جَنّٰاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ نیست.