سبد خرید شما خالی است.
برای شنیدن فایل صوتی جلسه شصت و یکم شرح دعای ابوحمزه وارد لینک زیر شوید:
↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓
(ممکن است به خاطر ضعیف بودن اینترنت برای ورود به این لینک قدری منتظر بمانید. سعی کنید فیلترشکن خود را خاموش کنید)
متن پیاده شدۀ این جلسه
جلسه شصت و یکم شرح دعای ابوحمزه
يَا سَيِّدِى لَاتُكَذِّبْ ظَنِّى بِإِحْسانِكَ وَمَعْرُوفِكَ فَإِنَّكَ ثِقَتِى،
ترجمه: «ای آقای من گمانم را به احسان و نیکی‌ات متهم به دروغ مکن که تویی مورد اطمینانم»
در کتاب مرحوم آیت الله ایزدی ذیل این جمله از دعا احادیثی در مورد حسن ظن به خدا آورده است که بد نیست ما نیز به آن اشاره کنیم.
در کتاب کافی، ج2، ص72 در باب حسن ظن به خدا آمده است:
رُوِيَ عَنِ الصَّادِقِ عَلَيْهِ السَّلامُ قَالَ: حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَكَ
ترجمه: «حسن ظن به خدا به این معناست که به غیر خدا امید نداشته باشی و فقط از گناه خودت بترسی»
وَ أَرْوِي عَنِ اَلْعَالِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنَّهُ قَالَ: وَ اَللَّهِ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ اَلدُّنْيَا وَ اَلْآخِرَةِ إِلاَّ بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ مِنْهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ اَلْكَفِّ عَنِ اِغْتِيَابِ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اَيْمُ اَللَّهِ لاَ يُعَذِّبُ اَللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ اَلتَّوْبَةِ وَ اَلاِسْتِغْفَارِ إِلاَّ بِسُوءِ اَلظَّنِّ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرِهِ مِنْ رَجَائِهِ لِلَّهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ مِنِ اِغْتِيَابِهِ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اَللَّهِ لاَ يُحْسِنُ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ ظَنّاً بِاللَّهِ إِلاَّ كَانَ اَللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ لِأَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ كَرِيمٌ يَسْتَحْيِي أَنْ يُخْلِفَ ظَنَّ عَبْدِهِ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا اَلظَّنَّ بِاللَّهِ وَ اِرْغَبُوا إِلَيْهِ وَ قَدْ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ« اَلظّٰانِّينَ بِاللّٰهِ ظَنَّ اَلسَّوْءِ عَلَيْهِمْ دٰائِرَةُ اَلسَّوْءِ
ترجمه: «امام کاظم (علیه السلام) به خداوند سوگند! هر مؤمنی که به خیر دنیا و آخرت رسید فقط به خاطر حسن ظن به خداوند بود. و با امیدواری و حسن خلق به آن مقام رسید و غیبت مردم را نکرد و زبان به بدگویی کسی نگشود. به خداوند سوگند! پروردگار مؤمنی را اگر توبه و استغفار کرده باشد، عذاب نمی‌کند مگر اینکه به خداوند سوءظن داشته و به خدا امیدوار نبوده و از مؤمنان غیبت کرده باشد. به خدا سوگند! هر مؤمنی که به خدا حسن ظن داشته باشد خدا به حسن ظن او عمل می‌کند. و خداوند از اینکه حسن ظن و امید بنده‌ی مؤمن خود را بر نیاورد و او را ناامید کند، حیاء می‌کند. پس به خداوند حسن ظن داشته و مشتاق باشید. که خداوند در قرآن فرموده است: الظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ.»
و اما با توجه به تعریفی که از حسن ظن شد و گفتیم باید از گناهانمان بترسیم ممکن است کسی بگوید ما که گناه نمی‌کنیم. پس چرا باید بترسیم؟ ما اهل نماز و روزه هستیم و در زندگی نیز مشغول کار هستیم و رعایت دستورات خدا را می‌کنیم. حال کسی که گناه نکرده است چرا باید بترسد؟
در جواب باید گفته شود ما هرچقدر هم که اهل عبادت باشیم باید در مقابل خدا خود را مقصر بدانیم چون واقعا حق خدا را اداء نکرده‌ایم. وقتی بزرگان گفته‌اند «ما عبدناک حق عبادتک» پس مسلما ما نیز نسبت به خدا وظیفۀ عبادت را به خوبی انجام نداده‌ایم و در نتیجه باید ترسان باشیم.
إِلٰهِى إِنْ کانَ قَدْ دَنا أَجَلِى وَلَمْ یُقَرِّبْنِى مِنْکَ عَمَلِى فَقَدْ جَعَلْتُ الاعْتِرافَ إِلَیْکَ بِذَنْبِى وَسائِلَ عِلَلِى.
ترجمه: «خدایا اگر مرگم فرا رسیده و کردارم مرا به تو نزدیک نکرده پس اقرار به گناهم را به پیشگاهت وسیله عذرخواهی‌ام قرار دادم.»
دقت کنید که خدا همیشه به ما نزدیک است و این ما هستیم که از خدا دوریم. به همین خاطر با خواندن دعا سعی داریم به خدا نزدیک شویم. پس در این جمله به خدا می‌گوییم که ما به گناهانمان اعتراف می‌کنیم تا از این طریق به تو نزدیک شویم.
إِلٰهِى إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلىٰ مِنْکَ بِالْعَفْوِ؟ وَ إِنْ عَذَّبْتَ فَمَنْ أَعْدَلُ مِنْکَ فِى الْحُکْمِ؟
ترجمه: «خدایا، اگر گذشت کنی، پس سزاوارتر از وجود تو به گذشت کیست و اگر عذاب نمایی پس دادگرتر از تو در داوری کیست؟»
وقتی همه چیز در دست خداست و اوست که بهترین صفات را دارد پس بهترین کسی است که شایستۀ عفو کردن است. از آن طرف اگر خدا ما را عذاب کرد می‌دانیم که به ما ظلم نشده بلکه خدا عادلانه برخورد کرده است چرا که او عادل‌ترین است.
و اما با توجه به اینکه بحث عذاب پیش آمد شایسته است که قدری در این مورد توضیح دهم. باید دقت داشت که سه نوع عذاب وجود دارد:
الف) عذاب قراردادی مثل مجازات‌های راهنمایی و رانندگی که مثلا اگر سبقت بیجا گرفته شد 100 هزار تومان جریمه دارد. این نوع عذاب‌ها اولا قابل تغییر است و ممکن است کم و زیاد شود و ثانیا ارتباطی با جرم ندارند.
ب) عذاب‌های عِلّی و معلولی که نتیجۀ اعمال ما در دنیا است مثل راننده‌ای که به خاطر خواب‌آلودگی، تصادف می‌کند و به شدت مجروح می‌شود. این جراحت عذاب این است که در هنگام خواب‌آلودگی رانندگی کرده‌ایم.
ج) عذاب اتحادی که در واقع خود عمل، عذاب است مثل حسادت. انسان حسود همین‌طور که حسادت می‌ورزد در حال عذاب شدن است.
حال عذاب‌های اخروی از نوع سوم است و در نتیجه هیچ خلاف عدالتی در عذاب‌های الهی وجود ندارد. وقتی اخلاق بد داشته باشیم از درون عذاب می‌شویم همانطور که در سوره همزه آمده است:
نٰارُ اللّٰهِ الْمُوقَدَةُ ﴿الهمزة، 6﴾ اَلَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿الهمزة، 7﴾
آتش برافروخته خداست. [آتشی] که بر دل‌ها برآید و چیره شود.
ارْحَمْ فِى هٰذِهِ الدُّنْیا غُرْبَتِى،
ترجمه: «در این دنیا به غربتم رحم کن.»
باید دید مراد از غربت در دنیا چیست؟ ما دقیقا نمی‌دانیم در ذهن امام با این جملات چه می‌گذشته است. تنها می‌توانیم احتمالاتی بدهیم.
در رابطۀ با این جمله ممکن است منظور از غربت در دنیا غربت خود امام باشد چون امام، علم و تقوا و مقام و مرتبۀ بالایی داشته و هیچ هم‌رتبه‌ای برابر خود نداشته که بتواند با او هم‌سخن شود تا او حرف امام را درک کند. پس امام از این لحاظ غریب بوده است. ممکن هم هست مراد از این جمله، همۀ انسان‌ها باشند و در نتیجه مراد از غربت معنای این شعر است که می‌گوید:
مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک چند روزی قفسی ساخته‌ام از بدنم
ما انسان‌ها روحی داریم که از عالم بالاست ولی با بدن جسمی همنشین شده است. پس روح، هم‌سنخ ماده نیست و دوست دارد پر بکشد و بالا برود ولی در دنیای مادی غریب افتاده است و این می‌شود معنای غربت ما در دنیا.